نویسنده: سید محمد حسینی
گسترش اندیشه‌های اسلامی – شیعی نیازمند تلاش‌ها و پژوهش‌های مداوم و منظمی است که همزمان با درک حقایق از متون دینی، پاسخ‌های مناسبی برای موضوعات روزآمد و مبتلابه جامعه اسلامی فراهم آورد. با ظهور انقلاب اسلامی در ایران، انتظارات از پژوهشگران مطالعات اسلامی به منظور پاسخگو‌یی به نیازهای علمی به‌ویژه در ساحت پژوهش‌های میان‌رشته‌ای و تطبیقی در علوم اسلامی و انسانی افزایش یافت. با روی‌کار‌آمدن حکومت و دولت اسلامی، نیاز به مبانی نظری در حیطه‌های فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی در مدیریت کشور دوچندان شد. در این میان، اقتصاد اسلامی همپای سایر عرصه‌ها بالیدن گرفت و ادبیات آن در دانشگاه‌ها و مراکز حوزوی تولید و گسترش یافت.
قرآن کریم به عنوان مهم‌ترین منبع اقتصاد اسلامی بر پای‌بست اندیشه توحیدی، ضمن توجه کامل و جامع به انسان و ارزش‌های انسانی و به دنبال آن، نقش اراده انسان‌ها در پذیرش، تنظیم و تبعیت از قوانین اقتصادی طرحی نو در اقتصاد درانداخته و مبانی و اهدافی را برای اقتصاد برشمرده که تفاوت اساسی با مبانی و اهداف رفتاری اقتصادهای مطرح در دنیای معاصر دارد.
یکی از بحث‌های کلیدی در اقتصاد قرآنی، مباحث تولید و توزیع است. در این اثر، تلاش شده است رشد اقتصادی، مبانی نظری توزیع و رقابت از چشم‌انداز قرآن کریم مورد بررسی قرار گیرد و میان دیدگاه‌های قرآنی و نظرها و نظرات رقیب در اقتصاد غرب، مقایسه‌ای گذرا درگیرد تا نقاط اشتراک و افتراق برداشت‌های قرآنی برجسته شود. در این پژوهش، ضمن تکمیل مطالعات پیشین در این زمینه، ابعاد جدیدی از تولید و توزیع مجال طرح یافته تا بتوان از این طریق گامی در جهت توسعه و تقویت مبانی نظری اقتصاد اسلامی برداشت و زندگی و رفاه انسان مسلمان را ارتقا بخشید.
از پژوهشگر محترم آقای دکتر سیدمحمد حسینی و ناظر ارجمند آقای دکتر علی‌اکبر ناجی میدانی و ارزیابان عزیز حجت‌الاسلام و المسلمین آقای دکتر محمدرضا کاظمی گلوردی و آقای دکتر تقی ابراهیمی سالاری و مدیر محترم گروه فقه کاربردی حجت‌الاسلام و المسلمین آقای علی شفیعی و کارشناس محترم گروه آقای مجتبی فانی که هر‌یک به سهم خود در سامان‌یافتن این اثر تلاش کردند، سپاسگزارم. نیز از ریاست محترم دفتر تبلیغات اسلامی خراسان رضوی حجت‌الاسلام و المسلمین آقای مسعودی و ریاست محترم پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی حجت‌الاسلام و المسلمین دکتر لک‌زایی که با حمایت و مساعدت‌های آنان این پژوهش به سرانجام رسید، تشکر می‌کنم. نیز از نشر پژوهشگاه که عهده‌دار آماده‌سازی فنی و چاپ و نشر اثر حاضر بوده و هست، سپاسگزاری می‌کنم.
محققان و پژوهشگران مسلمان معتقدند قرآن به عنوان مهم‌ترین و اصلی‌ترین منبع اسلامی در شناخت معارف و نظام‌های معرفتی، اجتماعی و اقتصادی می‌تواند کمک بزرگی به انسان و زندگی انسانی در عرصه‌های مختلف داشته باشد. در کنار قرآن، سنت، گفتارها و رفتارهای رسیده از معصومان علیهم السلام نیز انسان را در مسیر صحیح هدایت خواهد کرد؛ بنابراین مسیر پژوهشی محقق اقتصادی اسلامی سهل و ممتنع است. از یک سو لازم نیست به ابداع مکتب بپردازد و از‌این‌رو کارش ساده‌تر از یک محقق غیر‌اسلامی به نظر می‌رسد و از سوی دیگر باید از متون دینی، مبانی و اهداف را استنباط و کشف کند که این امر کار محقق اسلامی را مشکل می‌سازد. شهید محمد‌باقر صدر در اقتصادنا می‌گوید: کار اندیشمند اقتصاد اسلامی تنها اکتشاف و جستن است؛ در‌حالی‌که کار اندیشمند سرمایه‌داری و سوسیالیسم تکوین و ابداع مکتب است. وظیفه اندیشمند اقتصاد اسلامی نمایاندن مبانی اساسی مکتب، کشف قواعد اصلی و اهداف، محو غبار تاریخ از مبانی و قواعد و پاک‌کردن تأثیرات نامطلوب زمان است .
قرآن کریم به عنوان مهم‌ترین منبع اقتصاد اسلامی بر پای‌بست اندیشه توحیدی، ضمن توجه کامل و جامع به انسان و ارزش‌های انسانی و به دنبال آن، نقش اراده انسان‌ها در پذیرش، تنظیم و تبعیت از قوانین اقتصادی طرحی نو در اقتصاد درانداخته و مبانی و اهدافی را برای اقتصاد برشمرده که تفاوت اساسی با مبانی و اهداف رفتاری اقتصادهای مطرح در دنیای معاصر دارد.
یکی از بحث‌های کلیدی در اقتصاد قرآنی، مباحث تولید و توزیع است. در این اثر، تلاش شده است رشد اقتصادی، مبانی نظری توزیع و رقابت از چشم‌انداز قرآن کریم مورد بررسی قرار گیرد و میان دیدگاه‌های قرآنی و نظرها و نظرات رقیب در اقتصاد غرب، مقایسه‌ای گذرا درگیرد تا نقاط اشتراک و افتراق برداشت‌های قرآنی برجسته شود. در این پژوهش، ضمن تکمیل مطالعات پیشین در این زمینه، ابعاد جدیدی از تولید و توزیع مجال طرح یافته تا بتوان از این طریق گامی در جهت توسعه و تقویت مبانی نظری اقتصاد اسلامی برداشت و زندگی و رفاه انسان مسلمان را ارتقا بخشید.
از پژوهشگر محترم آقای دکتر سیدمحمد حسینی و ناظر ارجمند آقای دکتر علی‌اکبر ناجی میدانی و ارزیابان عزیز حجت‌الاسلام و المسلمین آقای دکتر محمدرضا کاظمی گلوردی و آقای دکتر تقی ابراهیمی سالاری و مدیر محترم گروه فقه کاربردی حجت‌الاسلام و المسلمین آقای علی شفیعی و کارشناس محترم گروه آقای مجتبی فانی که هر‌یک به سهم خود در سامان‌یافتن این اثر تلاش کردند، سپاسگزارم. نیز از ریاست محترم دفتر تبلیغات اسلامی خراسان رضوی حجت‌الاسلام و المسلمین آقای مسعودی و ریاست محترم پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی حجت‌الاسلام و المسلمین دکتر لک‌زایی که با حمایت و مساعدت‌های آنان این پژوهش به سرانجام رسید، تشکر می‌کنم. نیز از نشر پژوهشگاه که عهده‌دار آماده‌سازی فنی و چاپ و نشر اثر حاضر بوده و هست، سپاسگزاری می‌کنم.
محققان و پژوهشگران مسلمان معتقدند قرآن به عنوان مهم‌ترین و اصلی‌ترین منبع اسلامی در شناخت معارف و نظام‌های معرفتی، اجتماعی و اقتصادی می‌تواند کمک بزرگی به انسان و زندگی انسانی در عرصه‌های مختلف داشته باشد. در کنار قرآن، سنت، گفتارها و رفتارهای رسیده از معصومان علیهم السلام نیز انسان را در مسیر صحیح هدایت خواهد کرد؛ بنابراین مسیر پژوهشی محقق اقتصادی اسلامی سهل و ممتنع است. از یک سو لازم نیست به ابداع مکتب بپردازد و از‌این‌رو کارش ساده‌تر از یک محقق غیر‌اسلامی به نظر می‌رسد و از سوی دیگر باید از متون دینی، مبانی و اهداف را استنباط و کشف کند که این امر کار محقق اسلامی را مشکل می‌سازد. شهید محمد‌باقر صدر در اقتصادنا می‌گوید: کار اندیشمند اقتصاد اسلامی تنها اکتشاف و جستن است؛ در‌حالی‌که کار اندیشمند سرمایه‌داری و سوسیالیسم تکوین و ابداع مکتب است. وظیفه اندیشمند اقتصاد اسلامی نمایاندن مبانی اساسی مکتب، کشف قواعد اصلی و اهداف، محو غبار تاریخ از مبانی و قواعد و پاک‌کردن تأثیرات نامطلوب زمان است .
بدون دیدگاه