به گزارش روابط عمومی پژوهشکده اسلام تمدنی ، حجت الاسلام والمسلمین عبدالحمید واسطی در دومین روز از پنجمین کارگاه آموزشی پژوهشی فلسفه علم اصول با بیان این که الگوریتم توصیف یک عملیات اجرایی است، گفت: چون این عملیات مراحل و اجزاء و شرایط دارد و به یکباره انجام نمی‌شود، لذا هر تغییر و تحقیقی دارای نقطه شروع، مراحل تکون، شاخصه‌های لازم تکون و نقظه پایان است.
وی الگوریتم اجتهاد را چنین تعریف کرد: «توضیح عملیات قدم به قدم در استنباط احکام از منابع معتبر بر اساس مدارک معتبر».
وی بحث خود را با دو سؤال ادامه داد: آیا می توان اجتهاد را الگوریتمی کرد؟ آیا می شود عملیات ذهنی خلاق یک مجتهد را مرحله به مرحله با تمام جزئیات و فرآیندها توصیف کرد؟
استادیار پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی افزود: علم اصول فقه ما در حال حاضر مبانی استنباط است نه چگونگی و روش استنباط. در بحث ما به جای سؤال از چیستی و چرایی هریک از مسائل علم اصول سؤال از چگونگی انجام آن پرسیده می شود. «چگونگی ها» بیان «فرآیندها» هستند و ارائه قدم به قدم فرآیند اجتهاد همان الگوریتم اجتهاد است.
این پژوهشگر علوم اسلامی بحث خود را چنین ادامه داد: اگر اجتهاد، تلاش معرفتی روشمند برای کشف موجه نظر شارع در مورد فعل مکلف باشد و اگر عملیات اجتهاد فعل و انفعالاتی باشد که فقیه برای کشف نظر شارع به صورت مرحله به مرحله انجام می دهد تا از نقطه شروع (مواجهه با مسأله) به نقطه پایان (صدور فتوا) برسد و اگر روش شناسی و ارائه الگوریتم، تعیین و توصیف دقیق عملیات حل یک مسأله باشد آن گاه اجتهاد و استنباط این قابلیت را دارد که به صورت الگوریتمی توصیف شود.
استاد واسطی در پایان بحث خود و در پاسخ به سؤالات دانش پژوهان بر سه نکته تأکید کرد:
الگوریتم اجتهاد مانع خلاقیت فقیه نمی شود؛ چون فقیه مبنای اصلی خود و خرده مبناها را بر اساس ابتکارات خود ارائه می کند و الگوریتم اجتهاد برای او یک سیستم و فرآیند کشف حکم است و نهایتا باز هم این فقیه است که حکم را کشف می کند نه سیستم.
الگوریتم های خلاق و قدرتمند الگوریتم هایی هستند که احتمالات پنهان را هم بتوانند تشخیص دهند و مدیریت کنند.
بحث ما تحت عنوان الگوریتم اجتهاد به این معنا نیست که فرآنید کشف حکم توسط فقهای ما انجام نشده بلکه به این معناست که عملیات ذهنی فقه و فرآنید کشف حکم توصیف نشده است.
گفتنی است پنجمین کارگاه آموزشی پژوهشی فلسفه علم اصول به همت پژوهشکده اسلام تمدنی و مرکز تخصصی آخوند خراسانی طی دو روز برگزار شد.
بدون دیدگاه