به همت گروه پژوهشی فقه کاربردی در نشست تخصصی « آشنایی با نظام مسائل فلسفه حقوق» عنوان شد:
رسیدن به نظام مسائل حقوق اسلامی از طریق فقه نظام و فقه کاربردی
در این نشست که به همت گروه پژوهشی فقه کاربردی بصورت مجازی و در قالب وبینار در وبگاه پژوهشکده اسلام تمدنی برگزار شد، حجت الاسلام و المسلمین دکتر رضا آذریان عضو هیأت علمی جامعۀ المصطفی العالمیۀ به عنوان استاد ارائه کننده بحث و آقای دکتر بلال شاکری به عنوان دبیر علمی جلسه حضور یافتند.
حجت الاسلام دکتر آذریان ابتدا به ذکر چند نکته مقدماتی پرداخته و ۴ مسأله را به عنوان مقدمه ورود به نظام مسائل فلسفه حقوق مطرح کرد.
در فلسفه‌های مضاف علوم اسلامی باید نظام مسائلی متفاوت مطرح کرد
حجت الاسلام دکتر آذریان در مقدمه اول به خواستگاه طرح مباحث فلسفه‌های مضاف از جمله فلسفه حقوق در غرب پرداخت. جایگاه و خواستگاه فلسفه‌های مضاف در غرب، سنت تجربه‌گرا است و با توجه به تفاوت ماهوی این سنت با سنت اسلامی، نمی‌توان نام مسائل مطرح ذیل فلسفه‌های مضاف را در علوم اسلامی مطرح کرد. لذا در فلسفه‌های مضاف علوم اسلامی باید نظام مسائلی متفاوت مطرح کرد و آن را بومی‌سازی کرد.
مقدمه دوم که بدان پرداخته شد توجه به دو رویکرد در قبال مسائل فلسفه علوم است که آیا برای آن نقش توصیفی قائلیم یا قائل به نقش توصیه‌ای برای آن هستیم. این مسأله نیز باید در خواستگاه فلسفه‌های مضاف در سنت اسلامی توجه ویژه کرد، که از حوصله این جلسه خارج است.
ایشان در مقدمه سوم به ذکر این نکته پرداخت، نسبت به فلسفه‌های مضاف دو سنت فکری در هر علمی مطرح است. سنت فلسفی و سنت علما و اندیشمندان آن علم. لذا در فلسفه حقوق نیز دو سنت فکر فلسفی و فکر فقهی حقوقی مطرح است. پرداختن به نظام مسائل فلسفه حقوق بر اساس هر یک از دو سنت فکری به تنهایی اشکالاتی را در پی دارد و برای این‌که نظام مسائل آن کامل و دقیق باشد، باید به هر دو سنت فکری توجه کرد.
مقدمده چهارم نیز توجه به چالش‌های بین فقه و حقوق است که توجه اندیشمندان حوزه فلسفه حقوق را به خود جلب کرده است. البته برخی قائلند با توجه به این‌که ساختار مسائل فلسفه‌های مضاف همچون فلسفه حقوق از غرب گرفته شده است، مواد نیز باید از غرب اخذ شود نه از فقه اسلامی. اما گروهی دیگر هر چند این چالش را قبول دارند، اما قائلند باید مواد فقهی مد نظر باشد و ساختار مناسب با آن بومی‌سازی شده و ارائه شود.
چگونگی ورود به مباحث نظام مسائل فلسفه علم حقوق
عضو هیأت علمی جامعۀ المصطفی العالمیۀ در ادامه افزود، پس از ذکر مقدمات چهارگانه به نظام مسائل فلسفه حقوق می‌پردازیم.
درباره نظام مسائل فلسفه حقوق در سه حوزه باید به بحث پرداخت.
۱- نگاهی فلسفی به مجموعه دانش حقوق به عنوان یک کل. زیرمجموعه این حوزه مواردی همچون موارد ذیل است: آیا تغییر فقه به قانون ممکن است؟ آیا مبانی فلسفی جامعه مدنی با بحث‌های فقهی می‌تواند ارتباط برقرار کند؟ نسبت بین منابع معرفت‌شناسی فقه و حقوق چیست؟ بستر تاریخی تمدنی مسائل فقهی و حقوقی چیست؟ و …
۲- نگاه فلسفی به پدیده‌ها و نهادهای حقوقی که در دو بخش قابل طرح است: توجه به پدیده‌ها و نهادهای حقوقی به صورت عام و کلی همچون فلسفه حقوق کیفری، حقوق مدنی و .. فلسفه مجازات، فلسفه مسئولیت و ….؛ توجه به تک گزاره‌های حقوقی مثل فلسفه قصاص، فلسفه حدهای خاص و …
۳- نگاه فلسفی به روش‌شناسی حقوقی که دارای سه مرحله است: مرحله اول، منطق استنباط چیست؟ کشف یا ابداع؟؛ مرحله دوم، منطق تفسیر چیست؟ بعد از کشف یا ابداع قانون، چگونه باید آن‌را تفسیر کرد؟؛ مرحله سوم، منطق تطبیق چیست؟ یعنی چگونه قانون تفسیر شده را بر مصادق خارجی تطبیق دهیم.
آقای دکتر آذریان در پایان نیز خاطر نشان کردند: لازم است بیان شود نکته حائز اهمیت در تدوین نظام مسائل فلسفه حقوق، این است که تا وارد فقه نظام و فقه کاربردی نشویم، نمی‌توان نظام مسائل مرتبط با حقوق اسلامی را ارائه کرد.
همچنین در ادامه به پرسشهای شرکت کنندگان در جلسه پاسخ هایی داده شد.
بدون دیدگاه