حکمت نیا،عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی و استاد حوزه و دانشگاه، به عنوان ناقد نشست تخصصی «چالش های پیش روی مکتب نص گرایی در حل مسائل فقه شهر» گفت: سیستم نقد از مکتب باید مشخص باشد و در عین حال باید بین بایسته های حقوق بشر و حقوق بشردوستانه تمایز قائل شد و از طرفی مدل ترویج اخلاقی را با حقوق نباید اشتباه کرد و حتی رابطه اخلاق و احکام، تبیین و شناسایی شود.

نشست«چالش های پیش روی مکتب نص گرایی در حل مسائل فقه شهر» با ارائه حجت الاسلام والمسلمین مصطفی دری، مدرس سطح عالی حوزه علمیه قم و پژوهشگر حوزه فقه و دکتر محمود حکمت نیا، عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی به عنوان استاد ناقد،  15 شهریورماه ۱۳۹۷ در پژوهشکده اسلام تمدّنی دفتر تبلیغات اسلامی خراسان رضوی برگزار شد.

حجت الاسلام والمسلمین مصطفی دری در این نشست با اشاره به « چالش های پیش روی مکتب« نص گرایی» در حل مسائل فقه شهر» گفت: درعین حال سنتی گرایان فقه هم ممکن است در زمره نص گراها یا عقل گراها باشند. البته برخی از چالش های مشترک بین سنتی ها و نص گراها وجود دارد.

این مدرس سطح عالی حوزه علمیه قم با بیان اینکه مکتب نص گرایی مکتبی در مقابل مکتب عقل گرایی است، تصریح کرد: در واقع این تقابل در کلام و دانش فقه وجود دارد.

بایسته های مکتب نص گرایی

 وی درادامه به بیان بایسته های مکتب نص گرایی پرداخت، گفت: نص گرایان به احکام عقلی کلابی توجه هستند و از طرفی آنها به مقاصد شریعت هم توجهی ندارند و اساسا اکثر آنها به دنبال کشف وعلت اصلی حکم نیستند.

این پژوهشگر حوزه فقه درادامه بیان بایسته های مکتب نص گرایی گفت: آنها همه احکام را دائمی می دانند وگزاره ای بنام اینکه این حکم با شرایط زمان عوض شود، ندارند و هر حکمی که از سوی آنان استنباط می شود را حکم دائمی شریعت می دانند مگراینکه با مشکلی مواجه شوند که برای حل تعارض ممکن است بگویند که این حکم، حکم حکومتی است.

وی با اشاره به این مطلب که تناقض و پارادوکس در کلام نص گرایان وجود دارد، بیان داشت: اکثر نص گرایان در بسیاری از احکام در حوزه های اقتصادی، پزشکی وهنر و شیوه حکومت قائل به امتحان هستند و این درحالی است که اینجا این پرسش پیش می آید که تعبد چه جایگاهی در این امور دارد و از طرفی نص گرایان درهمه احکام شریعتی، تعبد را جایز می دانند.

این مدرس سطح عالی حوزه علمیه قم با اشاره به این مطلب که وقتی از فقه شهر گفتگو می کنیم به بیان احکام روابط شهروندان، شهروندان و مدیریت شهری و سازه هایی که در شهر وجود دارد، می پردازد، اظهارکرد: درعین حال رویکرد حل نص گرایی در مسائل فقه شهر در عناوین تعارض با کرامت انسانی، ناکارآمدی درمقام عمل، تضییع حقوق مردم، به رسمیت نشناختن حق شادی و  به رسمیت نشناختن حق معنوی و ترویج بی اخلاقی در جامعه بیان می شود.  

مکتب نص گرایی با این چالش مواجه است که نتایج آن درتعارض با کرامت انسانی است

وی با بیان اینکه مکتب نص گرایی با این چالش مواجه است که نتایج آن درتعارض با کرامت انسانی است، اظهارکرد: کافر حربی که در جنگ با ما نباشند که با این وضع بسیاری از کفار از قبیل روسیه و تایلند و چین در این زمره قرار می گیرد و بسیاری از فقها می گویند اموال آنها حرمتی ندارد.

پژوهشگر حوزه فقه درادامه ناکارآمدی در مقام عمل را از دیگر چالش های مکتب نص گرایی در مواجه با مسائل فقه شهر عنوان کرد، گفت: بسیاری از فتواهای آنها در مقام عمل کارآیی ندارد و با عمل به آنها جامعه اداره نمی شود بلکه جامعه بدون عمل به آنها اداره می شود که از آن جمله می توان به ساختن مجسمه و نقاشی جاندار اشاره کرد که از سوی نص گرایان جایز نیست در عین حال در جامعه برای تکریم بزرگان و اندیشمندان مجسمه های آنان ساخته و یا نقاشی آنان تصویر می شود چرا که این امر یکی از راههای متعارف تجلیل است.

گاه فتواهای نص گراها باعث اختلال در جامعه و شهر می شود

وی درادامه با اشاره به مثال های دیگر درباره ناکارآمدی در مقام عمل  به زمین های وقفی، بایدها و نبایدهای چگونگی فعالیت های هنرهای نمایشی از سوی نص گراها، دیرکرد عوارض شهرداری که با به رسمیت نشناختن شخصیت حقوقی افراد همراه است، بیان داشت: گاه این فتواها باعث اختلال در جامعه و شهر می شود.

حجت الاسلام والمسلمین دری تضییع حقوم مردم را چالش دیگر مکتب نص گراها برشمرد که به صورت مستقیم حقوق مردم را تضییع می کند که در این مکتب وقت افراد به رسمیت شناخته نمی شود، تصریح کرد: ضمان کاهش ارزش ملک واگر شما گنجی در خانه خودتان پیدا کردید براساس مکتب نص گرایی جزءاموال است و کسی نمی تواند آن را از شما بگیرد  و این درحالی است که میراث فرهنگی در این موضوع ورود پیدا می کند و اموال را می گیرد چرا که به این فتوا عمل نمی شود.

وقتی شادی به رسمیت شناخته نشود نمی تواند موضوع قواعد دیگر باشد

وی درادامه با بیان اینکه به رسمیت نشناختن حق شادی در مکتب نص گرایی بحث ناپدیدی است، تصریح کرد:در گفتگو با اساتید حوزه علمیه قم تقریبا همه قائلند که شادی جزو حقوق است اما وقتی به رسمیت شناخته نشود نمی تواند موضوع قواعد دیگر باشد مثلا گفته می شود که تفریحات ارزشی و جلسات موسیقی برگزار نشود در عین حال این موارد باعث شادی مردم هستند که اگر شادی به رسمیت شناخته  نشود نیاز است که معاونت فرهنگی تفریحی شهرداری ها جمع شوند و نیازی به فعالیت آنها نیست.

وی درادامه با اشاره به رسمیت نشناختن حق معنوی که حق تألیف یکی از مصادیق آن است، تصریح کرد: در واقع آنان حق تألیف را حق نمی شناسند و این موارد از حقوق خیالی است و از طرفی رانت اطلاعاتی که برخی از مدیران شهرداری به آن دسترسی دارند و در عین حال فقهای نص گرا درباره رانت اطلاعاتی فتوایی ندارند.

قماربازی کودکان مصداق رواج بی اخلاقی در جامعه

این استاد سطح عالی حوزه علمیه قم فتواهای مکتب نص گرایی را عملا باعث ترویج بی اخلاقی در جامعه عنوان می کند، بین داشت: قماربازی کودکان که در برخی از پاساژهای تفریحی این امکان برای کودکان فراهم شده است و علی القاعده این کار برای کودکان زیر ۱۲ سال جایز است که این یادگیری قمار از کودکی سبب از بین رفتن اخلاق در جامعه می شود.

 وی ادامه داد: از طرفی فقهای مکتب نص گرایی بی قانونی را حرام نکرده اند و با این فتواها بی قانونی ترویج می شود و حتی رشوه دادن را فقط به قاضی حرام اعلام کرده اند و بحث های مربوط به رشوه و هدیه به مدیران معلوم نیست چه حکمی دارند و خلف وعده و تجویز پوشش های نامتعارف برای مردان که سبب بی اخلاقی و بی بندباری در جامعه می شود که جزو چالش های پیش رو مکتب نص گرایی در مواجه با مسائل فقه شهر است.

سیستم نقد از مکتب باید مشخص باشد

محمود حکمت نیا، نویسنده ومحقق اسلامی درادامه به عنوان ناقد با اشاره به این مطلب که شما وقتی نص گرایی را مطرح می کنید مثال از کسانی می زنید که نص گرا نیستند و این درحالی است که غیر نص گرایان هم نص را قبول ندارند، تصریح کرد: در واقع مکتب نص گرا باید با خصوصیات آن بحث شود و اینجا این پرسش پیش می آید که سیستم نقد شما از یک مکتب چیست؟

وی با بیان اینکه نص گراها به لحاظ منبع مشکل معرفتی دارند و به همین دلیل باید نقد درونی شوند، تصریح کرد: در واقع برای این کار نیاز است تا یکسری مشکلات عرضه شود و بگوییم نسبت ما با این مشکلات چگونه است.

تمایز قائل شدن بین بایسته های حقوق بشر و حقوق بشر دوستانه

این نویسنده با اشاره به این مطلب که نخستین متنی که کرامت انسانی در آن به کار رفته است، اعلامیه جهانی حقوق بشر است که وقتی آنها به کرامت انسانی رسیدند به این نتیجه قائل شدند که این واژه ای زیبا و غایت و در نهایت آرمان است، تصریح کرد: در عین حال نیاز است که حقوق بشر و حقوق بشر دوستانه از یکدیگر متمایز شوند چرا که حقوق بشر دوستانه حقوق جنگ است که وقتی در جنگ هستیم حق حیات معنا وجود دارد.

وی درادامه با اشاره به این مطلب که جواز خلف وعده در هیچ نظام حقوقی نیست ودر عین حال ما به دنبال الزام هستیم نه التزام، گفت: در واقع این نظام عقلایی است و نص گرایی هم باید بپذیرد و گفته می شود که خلاف وعده التزام درست می کند و ما می خواهیم الزام درست کنیم و التزام به این معنا است که فرد به لحاظ اخلاقی ملتزم می شود ازطرفی وعده الزام می آورد نه التزام و این مشکل نص گرایی است که خاستگاه یک مسئله حقوقی است.

مدل ترویج اخلاقی را با حقوق نباید اشتباه کرد

حکمت نیا درادامه درباره موارد وقفی و پوشش غیر متعارف مردان گفت: اینها اقتضائات مکتب نص گرایی است و رابطه احکام با یکدیگر را باید محاسبه کرد و ازطرفی مدل ترویج اخلاقی را با حقوق نباید اشتباه کرد که نص گراها با بیان دایره استحبابات، اینگونه نتیجه می شود که به ذهن فرد دیگر خطور نمی کند که محرمات را ترک کند.

وی در توضیح دیگر موارد درباره دیر کرد جریمه عوارض شهرداری گفت: در پاسخ به این موارد در ابتدا باید بیان شود که رابطه فقه و اخلاق را شما در نص گرایی چه می دانید ؟ از طرفی برای آنها اساسا اخلاق  وجود دارد یانه؟

 رابطه اخلاق و احکام

حکمت نیا با اشاره به دیدگاه متفکران و اندیشمندان غربی درباره اینکه حقوق فقط حکم التزامی است و اخلاق حکم التزامی ندارد، گفت: درواقع او معتقد است که جامعه ای اگر اخلاقش نیاز به دستور داشته باشد آن جامعه فاتحه اش خوانده است که در اینجا می توان به این مسئله اشاره کرد که زن به بیماری سنگین مبتلا شود، هزینه های او جزو نفقه است یا خیر؟

این محقق اسلامی ادامه داد:  آیا این مسئله اجتماعی است که اگر گفته شود فتوایی بیاورید که هزینه های درمانی این بیماری سنگین جزو نفقه باشد و این درحالی است که این موضوع عاطفه و اخلاق و احساس را نص گراها مخالف نیستند ودر عین اخلاق کار خودش را می کند.

 

به نقل از پایگاه تخصصی وسائل با اندکی تصرف. برای دیدن صفحه این خبر در پایگاه وسائل روی پیوند زیر ضربه بزنید:

چالش های پیش روی مکتب نص گرایی در حل مسائل فقه شهر

بدون دیدگاه

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *