دومین نشست از سلسله نشست های تمدن اسلامی با موضوع نشست شاخصه های تمدن در دو رویکرد عرفی و قدسی سه شنبه ۳۰ بهمن ۱۳۹۷ در پژوهشکده اسلام تمدنی، دفتر تبلیغات اسلامی خراسان رضوی برگزار گردید.

به گزارش روابط عمومی پژوهشکده اسلام تمدنی،  حجت الاسلام دکتر بابایی رئیس مرکز مطالعات اجتماعی و تمدنی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، در این نشست بحث خود را در ارتباط با شاخصه های تمدن در دو رویکرد عرفی و قدسی ارائه دادند وگفت: بحث تمدن زمانی منجر به نتیجه خواهد شد که به سمت شاخصه های آن برویم.

وی در ادامه با این سوال که از تمدن چه میخواهیم؟ گفت: چرا من به عنوان یک طلبه و مسلمان ایرانی به مقوله مدرنی همچون تمدن بپردازم و تمدن چه چیزی را برای ما در بستر ایرانی، اسلامی و شرقی آورده خواهد داشت؟

عضو هیئت علمی پژوهشکده اسلام تمدنی سپس به ابعاد تمدنی در اسلام پرداختند که وجه ممیز میان تمدن اسلام و غرب است و  در این زمینه به سه مورد بعد مهم بعد کلامی  ، بعد اجتماعی و انضمامی و بعد انسانی  اشاره کردند و گفت طبق باور کلامی مسلمانان، اسلام دین جامعی است و بایستی تمام اسلام را در جامعه تحقق بخشید. بنابراین تلاش برای متجلی کردن اسلام در همه ابعاد آن به معنای تمدن سازی است. بنابراین با متجلی شدن اسلام در همه ابعاد آن، تمدنی ساخته شده که با تمدن غرب که دارای ویژگی سکولاریسم است، متفاوت خواهد بود. پس از پیروزی انقلاب اسلامی، مقوله تمدن، مفهومی ایدئولوژیک یافته به این معنا که هدف این بوده تا دین را به صحنه زندگی بیاورند.

وی در ادامه با اشاره به  بعد اجتماعی و انضمامی گفت: دنیای اسلام نیازها و چالش های کلانی دارد که پاسخ کلان به آنها به معنا قرار گرفتن در مسیر تمدن سازی است. زمانی که نیازهای متراکم، پیچیده و شبکه ای را در جامعه شناسایی کردیم و برای آنها پاسخ های کلان ارائه دادیم، این پاسخ های به نظام واره ای تبدیل خواهد شد که عملی کردن آن به معنای تمدن سازی خواهد بود. البته زمانی می توان به این مسائل پاسخ کلان داد که مطالعات ما محدود نباشد بلکه با استفاده از مطالعات چند ملیتی، چند دانشگاهی، چند رشته¬ای و چند حوزه ای این مسائل و نیازها را مورد بررسی قرار داد. بایستی پژوهشگران عرصه تمدن به مسائلی همچون بحران آب در آینده جهان اسلام ورود کنند. مسئله IT، مسئله ای تمدنی در جهان اسلام است که جهان جدیدی را بوجود آورده که نمی¬توان نظیر آن را در تاریخ جستجو کرد. مسئله خشونت در جهان اسلام و داعش از دیگر مواردی است که پزوهشگران عرصه تمدن به آن ورود نکردند.

حجت الاسلام دکتر بابایی بعد انسانی را سومین بعد تمدن دانست و گفت: برداشت ما از مقوله تمدن، این است که دربردانده مفهومی ارزشی و هنجاری باشد. یعنی در انسان تحول بوجود آورده و  ارزش او را بالا برد. بدین ترتیب در بحث انسانی تمدن، بایستی رابطه انسان با انسان بررسی شود و براساس آن است که می توان شاخصه های تمدنی را دریافت. براین اساس آن چیزی که در نظام تمدنی اهمیت می یابد نظام آموزش و پرورش است نه نظام سیاسی و اقتصادی. به همین سبب تمدن پژوهان بحث تمدن را به سمت نرم افزاری سوق می دهند در حالی که فضای نظام اقتصادی در عرصه سخت افزار قرار دارد.

 رئیس مرکز مطالعات اجتماعی و تمدنی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در ادامه برای دستیابی به شاخص های تمدن اسلام، منابعی را معرفی کردند.

 وی قرآن اولین منبع دستیابی به شاخص های تمدن اسلام دانست و گفت: در متن قرآن با شاخص های عقیدتی، اخلاقی و اجتماعی روبرو هستیم که نهادینه شدن یک مورد از آنان در میان دانش آموزان، موجی از اصلاحات را در نظام آموزش و پرورش و پس از آن در جامعه پدید خواهد آورد. مانند امر به معروف و نهی از منکر است و دومین منبع را مطالعه متون تاریخی نیز در نوع خود شاخص بندی متفاوتی را در اختیار می گذارد. و همچنین سومین منبع یافتن نیازها و چالش های جهان امروز دانست که مسلما این مسئله از طریق مطالعه کتب گذشته وجود ندارد بلکه بایستی جامعه شناسان مهارتهای علمی خود را فعال کرده و برداشت هایی کلی از فضای دنیای اسلام و فراتر از آن ارائه دهند. سپس آن را به دپارتمان های تاریخ، فلسفه و الهیات تزریق کنند. بنابراین وقتی مسائل انضمامی شناخته شد به سراغ منابع وحیانی، تاریخی و فلسفی رفته و پاسخ های خود را از این منابع درمی یابیم.

عضو هیئت علمی پژوهشکده اسلام تمدنی در انتهای مباحث خود به تعدادی از شاخصه های تمدن اشاره کرد و گفت: که نظم را الوین مورد دانست و گفت: نظم مقوله ای جهان شمول است که اسلامی و غیر اسلامی ندارد. اما وقتی عمیق می شویم دارای انواعی مانند نظم قانونی، نظم اخلاقی، نظم معنوی و … است. بنابراین فعال کردن گونه های مختلف نظم، برخی تفاوت ها را میان نظام تمدنی اسلام و غرب را مشخص خواهد کرد.

وی دومین شاخصه ی تمدن را جایگاه زن و اقلیت ها عنوان کرد و گفت: جایگاه زن و اقلیت ها در تمدن، از مواردی است که به عنوان شاخص مورد بررسی قرار می گیرد. حقوق بشر بر کرامت انسانی تأکید دارد اما در ادبیات دینی علاوه بر کرامت انسانی، مسئله عزت انسان را داریم و آن را می توان به عنوان یک شاخص افزوده در تمدن سنجی مطرح کرد.

رئیس مرکز مطالعات اجتماعی و تمدنی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی سومین شاخص را آسایش  عنوان کرد و گفت: در غرب، معمولا شاخص آسایش مطرح شده و آن را با میزان رفاه مورد سنجش قرار می¬دهند؛ در حالی که در ادبیات اسلامی، مقوله ای به نام آرامش مطرح بوده که وقتی دو مفهوم آسایش و آرامش را با هم مورد مقایسه قرار می دهیم، این نکته پیش می آید که کدامیک از آنان می تواند معیار تمدن سنجی باشد.

 

در پایان این نشست حاضرین سوالاتی پیرامون موضوع پرسیدند که استاد پاسخ های را در فراخور زمان مطرح نمودند

بدون دیدگاه

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *