نشست نقد و بررسی کتاب میراث علمی امام حسن و امام حسین (علیهما السلام) در رویارویی با حکومت اموی که با همکاری دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم و پژوهشکده اسلام تمدنی در سالن شهید مطهری سه شنبه ۱۰ اردیبهشت در سی و دومین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران برگزار شد.
به گزارش روابط عمومی پژوهشکده اسلام تمدنی؛ در این نشست ابتدا دکتر محمد باغستانی مولف کتاب و مدیر گروه هنر و تمدن اسلامی پژوهشکده اسلام تمدنی به معرفی این اثر پرداختند. ایشان با اشاره به آثار فارسی موجود از زندگی امام حسن و امام حسین علیهما السلام گفت: تقریبا تمام این آثار تنها به موضوع صلح امام حسن(علیه السلام) و قیام امام حسین(علیه السلام) پرداخته‌اند و با توجه به مدت طولانی حضور ایشان در دوره‌ی اموی تصمیم گرفتم با پرداختن به سایر وجوه زندگانی ایشان و نحوه‌ی برخورد این دو امام همام با معاویه، آغازکننده‌ی یک جریان فکری در این حوزه باشم. وی افزود: بدیهی است که هر اثری قابل نقد بوده و من از آن استقبال می‌‌کنم و قطعا در چاپ‌‌های بعدی، نقطه‌نظرات منتقدان لحاظ خواهد شد.
مدیر گروه هنر و تمدن اسلامی ادامه داد: وقتی به زندگانی این دو امام معصوم علیهما السلام توجه می‌‌کنیم، در رویکردهای این دو بزرگوار نسبت به ارشادات و راهنمایی شیعیان، دو رویه‌ی متفاوت وجود دارد. مثلا امام حسن(علیه السلام) بیشتر آیات مکی ( که به مبانی نظری اسلام می‌‌پردازد) را توضیح داده‌اند و امام حسین(علیه السلام) آیات مدنی (که به مبانی اجتماعی اسلام می‌‌پردازد) را توضیح داده‌اند. بدیهی است که امام حسن (ع) و امام حسین (ع) جهت حفظ اقلیت نوپای شیعی از گزند حکومت و از گزند انحرافات در دهه‌ی اول و دوم حکومت معاویه، رویکردهای متناسب با زمان و مکان برگزیده‌اند که قبل از مطالعه و تفسیر باید به آن شرایط توجه کافی شود.
عضو هیئت علمی پژوهشکده اسلام تمدنی درتوصیف اهمیت و جایگاه این اثر علمی گفتت: این اثر ، ابتدا در دو کتاب جداگانه تدوین شد اما به اقتضای شرایط در قالب یک کتاب به بازار نشر عرضه گردید و این اثر پژوهشی تنها کتاب فارسی در زمینه فضای فکری – فرهنگی دو دهه ۴۰ تا ۶۰ هجری قمری و دارای سه ویژگی مهم است:
- این کتاب شرایط تاریخی شکل گیری سیره امامین را تببین و تحلیل کرده است .
- مقایسه شفاف و محققانه میراث علمی دو امام ) که برای دانشجویان و محققین رشته تاریخ و رشته حدیث بسیار درس آموز است.
- گشودن دریچه ای به فضای فکری – فرهنگی – اجتماعی متفاوت دهه ی ۴۰ با دهه ی ۵۰
در ادامه حجت الاسلام حمید رضا مطهری رئیس پژوهشگاه تاریخ و سیره اهل بیت، به نقد و بررسی این اثر پرداختند. ایشان در ابتدا بیان کردند که کتاب میراث علمی امام حسن و امام حسین (علیهما السلام) در رویارویی با حکومت اموی ویژگی های متفاوتی دارد. تاکنون آثار چاپ شده در باره زندگانی این دو امام فقط به بحث صلح و عاشورا پرداخته است. در مورد زندگی امام حسین (علیه السلام) پیش از واقعه عاشورا نیز کتاب چندانی نداریم.
رییس پژوهشگاه تاریخ و سیره اهل بیت با بیان اینکه مولف برای نوشتن کتاب میراث علمی امام حسن و امام حسین (علیهما السلام) زحمت زیادی کشیدند، اظهار داشت: ایشان منابع مختلف را بررسی کردند و خودشان خواستار نقد کتاب بودند. اشکالات این کتاب را به دو دسته ساختاری و محتوایی تقسیم کردم. عنوان کتاب میراث علمی امام حسن و امام حسین (علیهما السلام) است که عنوانی زیباست اما وقتی کتاب را تورق می کنیم بیش از ۶۰ درصد کتاب خارج از محتوای مربوط به عنوان کتاب است. کتاب از فصل پنجم به بعد وارد موضوع اصلی یعنی میراث علمی امام حسن و امام حسین (علیهما السلام) شده است. در این کتاب می بینیم که عناوین با محتوا هماهنگی ندارد.
وی بیان کرد: مطالب بدون سند و شاهد در کتاب میراث علمی امام حسن و امام حسین (ع) زیاد است. شاید مولف کتاب به دلیل اشراف به منابع تاریخی گمان کردند که خوانندگان نیز مطالب تاریخی را می دانند و نیازی به سند ندارند.
این استاد حوزه و دانشگاه خاطرنشان کرد: یکی از کارهای خوب صورت گرفته در کتاب میراث علمی امام حسن و امام حسین (علیهما السلام) جدول احادیث این دو امام است؛ البته نویسنده عناوین احادیث را در جدول قرار داده است نه خود احادیث را. در این کتاب علی رغم اشاره به منابع پژوهش، ولی نقدی از آن صورت نگرفته است در حالیکه در بررسی منابع آنچه مهم است، نقد و بررسی منابع است.
در ادامه دکتر محمد باغستانی(مولف کتاب) به نقدهای حجت الاسلام دکتر مطهری پاسخ دادند. ایشان در پاسخ به نقدی در زمینه کمبود منابع و استنادات تاریخی این کتاب گفت: درتالیف این اثر از بیش از ۳۰۰ منبع موثق و مستند تاریخی(عربی و فارسی) بهره گیری شده است و از مجموع ۳۷۹ صفحه این اثرعلمی تنها ده صفحه از مطالب که تحلیل ، جمع بندی و یا چکیده ی سایر بخشها (که دارای ارجاعات پرشمار هستند) بوده است ، پاورقی ندارد.
مدیر گروه هنر و تمدن اسلامی پژوهشکده اسلام تمدنی، در بخش دیگری از این نشست در پاسخ به این پرسش که چرا درنقل احادیث به منابع معاصر (مانند مُسند عُطاردی) استناد شده، گفت: مرحوم عطاردی احادیث این مسند را از منابع معتبر و پرشماری گردآوری کرده بود ، لذا با استناد به این سند موثق، ارزشمند وعلمی، از مراجعه مضاعف و جداگانه به تک تک منابع بی نیاز هستیم.
عضو هیئت علمی پژوهشکده اسلام تمدنی درپاسخ به نقدی درخصوص عدم استفاده از متن کامل احادیث در این پژوهش و بسنده کردن به عناوین احادیث بیان کرد که محدودیت ناشر برای افزودن حجم کتاب و نیز تطویل بیش از حد درصورت ذکر کردن متن کامل احادیث، نویسنده را واداشت تا به ذکر عناوین اکتفا کند ، و پژوهندگان علاقمند را به منابع اصلی سوق دهد. وی ادامه داد که همچنین در پژوهشهای علمی – تطبیقی مانند این کتاب، خوانندگان محقق به گزیده ترین وجه ممکن به موضوعات رهنمون می شوند.
بدون دیدگاه