- چکیده
در زمان حاضر، مطالعات ناظر به تمدن، در شرق به خصوص جهان اسلام و ایران، رشد داشته‌است. این تحقیق کوشیده است با بررسی آثار چند نمونه از افرادی که در مورد تمدن کار کرده‌اند، بخشی از رویکردها و روش‌های استفاده شده در مطالعات تمدنی در ایران معاصر را با روش توصیفی و تحلیلی عرضه بدارد. از دوره ی قاجار، میرزا آقاخان کرمانی به دلیل جدیت بیش‌تر او در این موضوع و هم‌چنین پرداختن به موضوعات متنوع تمدنی انتخاب و مورد بررسی قرارگرفت. روش کرمانی در طرح و تبیین اندیشه‌های تمدنی‌اش روش تطبیقی و استقرایی است. مهم‌ترین مباحث تمدنی او را می‌توان به دو دسته ی مباحث نظری_فلسفی و مباحث تاریخی تقسیم کرد که البته در مباحث تاریخی بیش از همه به تمدن ایران پرداخته است. رویکرد او را با توجه به دو بعد فلسفی و تاریخی اندیشه‌های تمدنی‌اش، می‌توان با عنوان رویکرد «فلسفی-تاریخی» مطرح کرد. از دوره ی بعد، دوره ی پهلوی، علی شریعتی به دلیل توجه جدی به موضوعات تمدنی انتخاب و بررسی شد. مهم‌ترین موضوعات تمدنی او را می‌توان به چهار دسته تقسیم کرد. مباحث نظری، مباحث تاریخی به خصوص تاریخ تمدن غرب و تاریخ تمدن اسلامی مباحث جامعه شناختی و مباحث ناظر به تمدن‌سازی. شریعتی نیز در تحلیل اندیشه‌های تمدنی خود از روش‌های تطبیقی و مقایسه‌ای استفاده می‌کند. به طور کلی با توجه به کلیت اندیشه‌های تمدنی شریعتی، می‌توان رویکرد او را رویکرد «جامعه شناختی-تاریخی» نامید. از دوره ی پهلوی_جمهوری اسلامی نیز علامه محمد تقی جعفری، انتخاب شد. مهم‌ترین موضوعات تمدنی ایشان را نیز می‌توان به دو دسته تقسیم کرد. مباحث نظری-فلسفی، مباحث دینی و الهیاتی. به‌طور کلی مهم‌ترین روش ایشان در تحلیل مباحث تمدنی، متاثر از روش‌های منطقی در فلسفه و روش‌های کلامی و روایی بوده است. با توجه به تحلیل کلی این مباحث، می‌توان رویکرد علامه جعفری را به تمدن رویکرد «فلسفی_دینی» معرفی کرد.
