- چکیده
رساله ی حاضر به بررسی علت‌های اختلاف نظر درباره‌ی برخی از اصحاب برجسته‌ی ائمه علیهم‌السلام، مانند یونس بن عبدالرحمان می پردازد و هدف آن شناسایی و سامان‌دهی شاخص‌هایی علاوه بر وثاقت، عدالت و مقام علمی، به منظور افزایش امکان فهم جایگاه راویان و مشایخ حدیث است؛ از جمله شاخص‌هایی مانند: فضای دینی، فرهنگی و علمی که مطالب در آن ارائه و عرضه شده، اوضاع اجتماعی و سیاسی و نسبت آن به طور خاص با یک راوی، انگیزه‌های شخصی و فرقه‌ای برای قدح یک راوی و ایجاد بدبینی درباره‌ی او. بر اساس یافته¬های رساله¬ی حاضر، بخشی از علت‌های اختلاف نظر درباره‌ی برخی از اصحاب برجسته‌ی ائمه علیهم‌السلام به مبانی کلامی آنان و بخشی دیگر نیز به عوامل دیگر (مانند عوامل اجتماعی و …) که در تشدید بروز اختلاف دیدگاه های کلامی تاثیر متقابل داشتند، مربوط بوده است. از یافته ها و دستاوردهای این تحقیق می توان به برخی نمونهها اشاره کرد؛ مانند: "عدم دلالت برخی از گزارش‌هایی که به ظاهر به عنوان جرح برخی مشایخ (به ویژه یونس بن عبدالرحمان) در نظر گرفته شده است، بر جرح آن مشایخ"؛ "بازتاب اختلاف دیدگاه های کلامی با یونس بن عبدالرحمان در به کار رفتن تعبیر «یونسیٌ» درباره ی برخی روات شیعه و تعیین معنای صحیح و دقیق این تعبیر"؛ "نقش فرقه‌های انحرافی (مانند فرقه ی واقفه) در گستردن فضای بدبینی نسبت به برخی از اصحاب امامان شیعه (مانند یونس بن عبدالرحمان)"؛ "لزوم بازنگری در برخی از ساز و کارهای معمول موجود در احکام جرح و تعدیل"؛ "لزوم توجه به اصول و قواعد فقه الحدیثی «معاریض و توریه» در گزارش‌هایی که درباره ی مشایخ حدیث نقل شده"؛ "لزوم توجه به فضایی که گزارش‌ها در آن نقل شده، در موارد رفع تعارض در اجتماع جرح و تعدیل درباره ی یک راوی و نیز در موارد معیار قرار گرفتن مضمون روایت یک راوی یا نص امام یا تصریح بزرگان از مشایخ اصحاب امامان به وثاقت یا قدح یک راوی، در جرح یا تعدیل آن راوی". به عنوان نتیجهی یافته های این تحقیق، باید به این نکته اشاره کرد که بررسی گزارش‌ها و جریانهای مرتبط با تاریخ اندیشه و تاریخ حدیث شیعه با نگرش ملل و نحلی صِرف و نیز با استفاده از برخی از روشهای معمول تعادل و تراجیح در حل تعارضهای رجالی، بدون در نظر داشتن دیگر عوامل تاثیرگذار، بررسی کافی و کاملی نخواهد بود.
