تحولات سیاسی ،اقتصادی و اجتماعی خراسان در دوره قاجاریه (۱۲۶۶ق-۱۳۳۲ ق /۱۸۵۰-۱۹۱۶ )

چکیده

در ۱۲۱۱ق دولت قاجاریه در حالی موفق به تسخیر خراسان گردید که این ایالت دستخوش رقابت قدرتهای محلی و تاخت و تاز مکرر صحراگردان ترکمن، بلوچ و افاغنه بود. این شرایط تا سرکوبی شورش محمدحسن خان سالار در ۱۲۶۶ق ادامه داشت. تجدید استیلای دولت قاجاریه بر خراسان در سال مذکور، با تجدید نظر در سیاست های دولت مرکزی همراه بود. رساله حاضر به بررسی تأثیر این سیاست‌ها به همراه، هجوم اقوام صحراگرد، رقابت دول استعمارگر روس و بریتانیا و تأثیر رواج اندیشه‌های نوین (به عنوان متغیرهای مستقل) بر اوضاع سیاسی، اجتماعی و اقتصادی خراسان (متغیرهای وابسته) در سالهای ۱۲۶۶-۱۳۳۲ق اختصاص دارد. برای پاسخگویی به مسئله پژوهش، رساله در قالب پنج فصل تنظیم شده است که هر یک از آنها به پاسخ یکی از سوالات مطروحه در طرحنامه اختصاص دارد. نتایج پژوهش حاضر حاکی از آن است که اگر چه سیاستهای ناکارآمد دولت مرکزی در خراسان مانع سیطره بر کل ایالت و سرانجام انتزاع حدود سه چهارم خاک آن از ایران گردید، لیکن امنیت حاصل از قرارداد آخال در ۱۲۹۹ق به همراه سیاستهای دولت قاجاریه برای حفظ بقیه خاک خراسان از توسعه طلبی های روسیه تزاری از یک سوی، از سوی دیگر رقابت اقتصادی روس و بریتانیا موجب تحولات گسترده اقتصادی در این ایالت شد. تجاری شدن کشاورزی- صنایع دستی و توسعه اقتصادی وابسته مهمترین پیامدهای تحول مذکور بود که به نوبه خود ساختار اجتماعی در ایالت را نیز تغییر می داد. تحول اقتصادی بر رغم بهبود وضع معیشت اهالی خراسان، با نارضایی های اجتماعی همراه بود که از ابتدای سده چهاردهم هجری قمری به شکل تحرکات سیاسی- اجتماعی در دو سطح روستا و شهر بروز کرد. همچنین، این پژوهش با آشکار کردن تفاوت تحرکات اجتماعی خراسان با سایر ایالات ایران، نادرستی تعمیم نتایج¬ تحقیقات مربوط به تاریخ اقتصادی – اجتماعی ایران در دوره قاجاریه را به ایالت خراسان نشان داده است.

دریافت پایان نامه 

امکان ارسال دیدگاه وجود ندارد!