- چکیده
علم و علم آموزی از آغاز زندگی بشر همواره مورد توجه بوده و اهمیت آن به مرور زمان، در عصر رسالت پیامبراکرم (صلی الله علیه و آله وسلّم) به اوج رونق خود دست یافت به گونه ای که پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) آن را بر هر مسلمانی واجب دانستند. در راستای آن، آموزش نیز از مقوله ی ضروری به حساب می آمد به طوری که پیامبر(صلی الله علیه و آله وسلّم) آزادی اسرای جنگ بدر را در قبال آموزش بر کودکان مسلمان تعیین فرمودند. از این رو صحابه هر مسلمان باایمانی که پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) را درک کرده و تا پایان عمر? باایمان بوده، از صحابه آن حضرت به شمار می آید – نیز همین روش را پیش گرفتند. بعد از صحابه، گروه تابعین قرار دارد، طبقه¬ای از مردم صدر اسلام که محضر پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) را درک نکردند؛ بلکه صحابی آن حضرت را درک نموده و در مکتب آنان به شاگردی پرداختند. ایشان حدود یک سده از تاریخ اسلام را به خود اختصاص داده و در طول آن به نشر و انتقال آموخته های خود اقدام نمودند. نوشتار حاضر با روش کتابخانه ای، به فعالیت های علم آموزی و آموزش معارف دینی تابعین با توجه به پراکندگی آنها در مراکز مهم اسلامی، پرداخته است؛ هرچند در این زمینه کتب و مقالاتی نیز به رشته تحریر در آمده؛ امّا در هیچ یک از آنها،دسته بندی که در این نوشتار مشاهده می شود، به چشم نمی خورد همچنین موارد حاشیه ای در این منابع بیش از خود متن اصلی می باشد. از بررسی مطالب چنین حاصل شد که فعالیت های آموزشی و علمی تابعین، بیشتر در حوزه ی علوم اسلامی مانند حدیث، فقه، علوم قرآنی (تفسیر و قرائت)، اخبار و سیره بود که اغلب در مساجد، به صورت حلقه تشکیل می شد؛ همچنین به لحاظ علمی، تألیفات ارزنده¬ای را به نگارش درآوردند و در برخی از علوم همانند تفسیر، سیره و مغازی، از پیشگامان بوده و در زمره¬ی دانشمدان برجسته و تاثیرگذار عصر خویش واقع شدند. این طبقه، با توجه به عواملی مانند فتوحات، تبلیغ دین اسلام و … در مناطقی مانند: مدینه، بصره و کوفه و نظایر آن پراکنده شدند که نه تنها در تأسیس علوم و ترویج آن، بلکه در شکل گیری جریان های فقهی و مذهبی نیز اثرگذار بودند.
