مهاجرت علویان به ایران و گسترش تشیع از ابتدای قرن سوم هجری تا بر آمدن آل بویه

چکیده

مهاجرت اعراب به ایران که از ابتدای فتوحات آغاز شده بود در دوره عباسی نیز ادامه یافت. بنا به داده های منابع متعدد تاریخ اسلام، یکی از علل رشد فزاینده گروش ایرانیان به اسلام در دوره عباسی، و مخصوصا اسلام با قرائت شیعی؛ مهاجرت های گسترده علویان از گروههای مختلف حسینی، حسنی، اطرفی، عباسی و حنفی؛ و با گرایش های امامی، زیدی، اسماعیلی به مناطق مختلف ایران است. مساله مطرح شده در این پژوهش، گسترش اسلام با قرائت شیعی در ایران از ابتدای قرن سوم هجری تا برآمدن آل بویه در نتیجه حضور مهاجران علوی است. مهاجران که دارای انگیزه های مختلف سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، دینی و … بودند در مناطق پنج گانه ایران( ایران شرق و شمال شرق؛ ایران شمال و شمال غرب؛ ایالت جبال؛ ایران جنوبی؛ و ایران جنوب شرقی) استقرار یافتند. مهاجرت علویان در پنج دوره مهم تاریخی: زمان ولیعهدی امام رضا در ابتدای قرن سوم هجری؛ خلافت متوکل؛ قیام یحیی بن عمر در کوفه؛ تشکیل حکومت علویان طبرستان؛ و مهاجرت اسماعیلیان به ایران صورت گرفت. بستر سیاسی فراهم شده توسط مأمون، خلیفه عباسی، در ابتدای دوره زمانی این پژوهش، زمینه را برای فعالیت های سیاسی، اجتماعی و فرهنگی مهاجران، و در رأس آن امام رضا و اصحاب و شیعیان ایشان، آماده ساخت و زمینه ساز تحولات مهم فرهنگی در ایران گردید. امام رضا(ع) در بستر سیاسی موجود، با ایجاد وحدت در بین فرقه ها و گرایش های مختلف اسلامی(اعم از شیعه و سنی) و با مطرح کردن گفتمان امامت و انجام فعالیت های مختلف فرهنگی؛ زمینه ساز گسترش تشیع در ایران گردید. با مهاجرت گسترده علویان زیدی، تشکیل دولت شیعی مذهب در طبرستان در اواسط قرن سوم هجری ممکن شد. حضور علویان اسماعیلی مذهب نیز در اواخر قرن سوم هجری آغاز شد و تداوم یافت. با حضور و استقرار گروههای مختلف علوی در شهرها، روستاها و مناطق دور افتاده ایران، و در نتیجه فعالیت های مختلف سیاسی، اجتماعی و فرهنگی آنان، و تعامل با بومیان؛ به تدریج زمینه برای نفوذ اسلام، و گسترش آن در بین طبقات خاصه و عامه جامعه ایرانی فراهم آمد و گسترش اسلام شیعی رشد فزاینده ای یافت. بیشترین تعداد مهاجران این دوره را علویان حسینی، و حسنی و بعدتر اطرفیان، عباسیان و حنفیان به خود اختصاص می دادند. مناطق خراسان، شمال ایران و جبال بیشترین تعداد مهاجران را داشتند و کمترین تعداد مهاجران در جنوب شرق ایران(مکران) حضور یافتند. در خراسان علویان حسینی بیشترین تعداد را داشتند، در شمال ایران علویان حسنی تعداد بیشتری را به خود اختصاص می دادند و در ایالت جبال نیز حسینیان پرشمارترین گروه بودند.

دریافت پایان نامه 

امکان ارسال دیدگاه وجود ندارد!