به گزارش پایگاه اطلاع رسانی پژوهشکده اسلام تمدنی به نقل از  ایکنا، حجت‌الاسلام و المسلمین علی شفیعی، پژوهشگر گروه فقه کاربردی پژوهشکده اسلام تمدنی، امروز ۲۲ اسفندماه در اولین پیش‌نشست همایش بین‌المللی الهیات شهر با موضوع «ارزش‌ها و حکمرانی شهری» که به صورت مجازی برگزار شد، اظهار کرد: موضوع الهیات شهر از مباحث بسیار مهمی است که به عنوان یکی از دغدغه‌های علما، فضلا و دانشگاهیان مشهدی است که در ابتدا در پژوهشکده ثامن و پژوهشکده اسلام تمدنی این دغدغه شکل گرفت و پس از آن در جمعی که فضلای حوزوی و دانشگاهی حضور داشتند، این بحث مطرح و به تدریج به یک دغدغه سازمانی تبدیل شد.

وی ادامه داد: اولین همایش ملی این بحث را در سال گذشته در مشهد برگزار کردیم و در سال آینده نیز بنا داریم که همایش بین‌المللی آن را با مشارکت پژوهشکده اسلام تمدنی، پژوهشکده ثامن و پژوهشکده اسلام تمدنی در علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد برگزار کنیم.

پژوهشگر پژوهشکده اسلام تمدنی گفت: الهیات شهر رویکردی است که در این الهیات، شهر به عنوان بنیاد و بنیان مسائل دغدغه‌ها و چالش‌های الهیاتی قرار می‌گیرد. به بیان دیگر گفتمانی که این الهیات بنا دارد به آن بپردازد الهیات از پایین به بالاست که در این نوع الهیات ما شهر را به عنوان یک واقعیت و حقیقت به رسمیت می‌شناسیم و چالش‌ها، دغدغه‌ها و مسائلی که در شهر وجود دارد و انسان شهری که به آن مبتلاست را مبنای کار قرار می‌دهیم و می‌خواهیم از این منظر به خلق یک الهیات بپردازیم و به یک دستگاه الهیاتی برسیم.

شفیعی ابراز کرد: در الهیات شهر که دغدغه پژوهشکده است، برخلاف نگاه‌های سطحی، سنتی و حذفی که به واقعیت‌های زیستی انسان معاصر وجود دارد، در تلاش است که این چالش‌ها، دغدغه‌ها و واقعیت‌های زیستی انسان معاصر به رسمیت شناخته شود و مبتنی بر این چالش‌ها به تولید محتوا و متن بپردازیم.

وی تصریح کرد: در الهیات شهری که مورد نظر و همواره دغدغه ماست، اینگونه نیست که به دنبال حذف برخی از مسائل باشد بلکه برخی از افراد در نظر دارند که خود را از چالش‌ها و مسائل شهرنشینی که به آن مبتلا هستند برهانند، در حالی‌که این رهایی نباید وجود داشته باشد و باید به صورت امر جدی به این چالش‌ها توجه داشته باشیم.

پژوهشگر گروه فقه کاربردی پژوهشکده اسلام تمدنی تاکید کرد: از این‌رو امیدوارم که بتوانیم در همایش‌هایی که بناست به صورت دوسالانه برگزار شود، این دغدغه را پس از اینکه تبدیل به یک دغدغه عمومی کردیم، به یک ادبیات‌سازی و متن‌سازی در این حوزه‌ها برسیم.

شفیعی افزود: همچنین با بهره‌گیری از اساتید کشوری و جهانی بتوانیم چالش‌های پیرامون زیست انسان در شهر در ساحت‌های معنویت، اخلاق و ارزش‌های انسانی، دگرپذیری و دگردوستی در این حوزه‌ها به تولید محتوا و متن بپردازیم تا این متن‌ها منابعی باشد برای افرادی که می‌خواهند در این حوزه‌ها بخش کالبدی شهر را بر عهده بگیرند.

اهمیت نظم در یک شهر یک التزام سرعی است

احسان امین، رئیس سابق بیت‌الحکمه عراق در ادامه این نشست، اظهار کرد: موضوع این همایش یک موضوع مهم و حیاتی است، از این جهت که وقتی با یک شهر در جهان اسلام مواجه می‌شویم، همیشه این سؤال را داریم که آیا این خیابان و این شهر با آموزه‌های اسلامی و ائمه‌اطهار(ع) چه در زمینه نظافت، رعایت نظام‌ها و قوانین عمومی، اخلاقیات خرید و فروش و چه تعاملات مردم با یکدیگر، منطبق است یا خیر؟ از این‌رو هرچه نظریه‌ها در قالب قوانین و نظام در جامعه پیاده‌سازی شود، می‌تواند بیشتر برای ما کمک‌کننده باشد.

رئیس سابق بیت‌الحکمه عراق ابراز کرد: برای شکل‌ دادن یک جامعه مدنی و شهری، سه رکن لازم است که حقوق، مسئولیت و تکالیف و نظام قوانین و نظم، این سه رکن را تشکیل می‌دهند. کشورهای مختلف، گاهی از عدم تکامل بین ارکان و یا گاهی از عدم همگامی این سه رکن با یکدیگر رنج می‌برند. 

امین بیان کرد: به عنوان مثال برخی از کشورها هستند که به یک رکن توجه کرده و دو رکن دیگر را رها می‌کنند و توجهی به آن‌ها ندارند. بنابراین اگر بناست به عدالت اجتماعی برسیم، باید به تمام این ارکان توجه داشته باشیم.

وی اظهار کرد: در واقع برای شکل‌دهی یک زندگی مدنی و شرعی، نظام عمومی و قوانین جاری در شهر، نقش مهمی ایفا می‌کند. در این میان نکته‌ بسیار مهم، نظم در جامعه است که اگر این موضوع در جامعه شگل گیرد، به عنوان یک راهنما برای شهروندان محسوب می‌شود، چرا که رعایت قانون مستوجب این است که در ابتدا این نظم عمومی در جامعه شکل گرفته باشد.

رئیس سابق بیت‌الحکمه عراق گفت: در حقیقت اگر این نظم عمومی در جامعه شکل گرفته باشد به نوعی یک حالت تقوا و پرهیزی در میان شهروندان شکل می‌گیرد و این نظم به شهروندان کمک می‌کند تا از بی‌قانونی و خطرآفرینی پرهیز کنند که این التزام به نظم، یک التزام شرعی است، بدین منظور که شهروندان به لحاظ شرعی ملزم به رعایت نظم هستند.

امین بیان کرد: اگر این نظم ساده، آشنا و برای مردم قابل درک باشد در این صورت شهروندان از بی‌قانونی نجات پیدا می‌کنند، اما اگر این نظم متناسب با مقتضیات جهان امروزی زندگی شهروندان نباشد و یا با ابلاغ کافی همراه نباشد این موضوع نمی‌تواند به تحقق عدالت یا تحقق رعایت قانون در جامعه کمک کند.

رئیس بیت‌الحکمه عراق ابراز کرد: نکته حائز اهمیت، توجه به خدمات الکترونیکی در حکومت است. یکی از مواردی که ما را به برقراری نظم و تحقق عدالت اجتماعی سوق می‌دهد، این است که به حکومت الکترونیک توجه کنیم، چرا که در این حکومت رابطه افراد با یکدیگر و انحصارطلبی‌ها کمتر شده و این امر می‌تواند ما را به تحقق عدالت اجتماعی نزدیک کند.

امین افزود: از این‌ رو اگر بتوانیم این خدمات را در کشورهای خود مورد توجه قرار دهیم، به برقراری عدالت اجتماعی نزدیک‌تر خواهیم شد. پس نظم ‌تواند به عنوان یک راهنما در جوامع ما نقش ایفا کند، اما اگر چنین نظمی وجود نداشته باشد منجر به بی‌قانونی خواهد شد و حتی اگر فردی که پرهیزگار باشد وقتی در چنین جامعه‌ای زندگی می‌کند ناچار است که بی‌قانونی را اجرا کند.

مشکل جهان امروزی

وی بیان کرد: یکی از مشکلاتی که جهان امروز از آن رنج می‌برد و خطرآفرین است، عدم احساس مسئولیت انسان‌ها نسبت به یکدیگر است. همه مشکلاتی که در جهان معاصر مانند درگیری‌ها، جنگ‌ها، استعمار و… شاهد هستیم، ناشی از آن است که انسان‌ها نسبت به دیگران احساس مسئولیت نمی‌کنند.

رئیس یابق بیت‌الحکمه عراق گفت: بنابراین اصل مشکل جهان امروز مشکل اخلاقی است و این مشکل اخلاقی به ساختار شخصیت انسانی بازمی‌گردد، یعنی کشورهایی که به غارت کشورهای دیگر می‌پردازند، در سطح ارتباطات فردی خود این مشکل را دارند، به گونه‌ای که در این کشورها شخصیت انسان به شکل صحیحی شکل نگرفته است و این مشکل ادامه پیدا می‌کند تا به عرصه روابط بین‌الملل می‌رسد.

امین گفت: در واقع این افراد عادت به این دارند که با رویکرد مادی با دیگران برخورد کنند، کمااینکه در دوران کرونا هم شاهد این مسئله بودیم و همچنین دیگر بحران‌هایی که در قرن ۲۰ و ۲۱ رخ داد به نوعی رویکرد مادی کشورهای پیشرفته را به جهان ثابت کرد.

وی اظهار کرد: در واقع این رویکرد آن‌ها از شخصیت انسانی آن‌ها شکل می‌گیرد که بی‌احترامی به انسان‌های دیگر و دوگانگی در سیاست‌های داخلی و خارجی آن‌ها را شاهد هستیم. این اهداف به کشورهای ما هم منتقل شده، به گونه‌ای که برخی از شهروندان را می‌بینیم که به خیر عمومی توجه ندارند و برخی نیز اقدام به استفاده از امتیازات شهروندی می‌کنند، اما به تکالیفی که مسئولیت شهروندی بر عهده آن‌ها گذاشته را توجه نمی‌کنند. 

رئیس سابق بیت‌الحکمه عراق ابراز کرد: در این میان راهکار اسلام برای حل این مشکل روشن است و ما باید به جزئیات این موضوع بپردازیم و مورد توجه قرار دهیم. در واقع احساس مسئولیت و خلافت انسان در زمین که خداوند انسان را مامور اجرای عدالت بر روی زمین کرده راهکار عملی اسلام برای حل این مشکل است. قاعده خلافت انسان در زمین از توجه به افراد پیرامونی و محیط پرامون شروع و به توجه و احساس مسئولیت نسبت به کل عالم می‌رسد و بنابراین می‌توان اینگونه نتیجه گرفت که انسان مؤمن یک شهروند سالم است.