همایش «نوآوری‌های فلسفی کلامی علامه طباطبایی»، به همت مجمع عالی حکمت اسلامی مشهد و میزبانی دفتر تبلیغات اسلامی خراسان رضوی، صبح روز پنجشنبه گذشته، در سالن همایش‌های دفتر تبلیغات برگزار شد.
به گزارش واحد فناوری اطلاعات پژوهشکده اسلام تمدنی، در این همایش علمی که به منظور بررسی دیدگاه‌های علامه طباطبایی در عرصه فلسفه و کلام و مقایسه آن با دیگر دیدگاه‌های ارائه شده، برگزار شد، دکتر سعیدی‌مهر، استاد دانشگاه تربیت مدرس، حجت‌الاسلام والمسلمین رضایی تهرانی، عضو هیئت علمی دفتر تبلیغات اسلامی خراسان رضوی و دکتر علیرضا کهنسال، از استادان فلسفه، سخنرانی کردند و جمعی از دانشجویان، طلاب و علاقه‌مندان به فلسفه نیز، در آن حضور داشتند.
تجلیل را باید با تحلیل توام کرد
در ابتدای این همایش، دکتر سید علیرضا واسعی مدیر پژوهشکده اسلام تمدنی دفتر تبلیغات اسلامی خراسان رضوی ضمن خیرمقدم به حاضران و تشکر از مجمع عالی حکمت اسلامی مشهد، به دلیل برگزاری این همایش، گفت: بیرون آوردن فلسفه از پستوهای مطالعاتی و عرضه آن برای عموم علاقه‌مندان، فعالیتی درخور ستایش و تحسین است که مجمع عالی حکمت اسلامی مشهد در راستای تحقق آن، فعالیت‌های خوب و ارزشمندی کرده است.
واسعی افزود: برگزاری این همایش، هم در شناخت ما از شخصیت و جایگاه علمی علامه طباطبایی مؤثر است و هم می‌تواند، فهم ما را از فلسفه اسلامی، افزایش دهد. واقعیت آن است که کارایی چنین همایش‌هایی برای درک مفاهیم بلند فلسفه اسلامی، بسیار بیشتر از تدوین کتاب و انتشار مجلات تخصصی است.
وی تأکید کرد: شناخت دیدگاه‌های فلسفی علامه طباطبایی که در سپهر اندیشه‌های فلسفی، یک خورشید درخشان است، از آن رو اهمیت دارد که این عالم جلیل‌القدر، صرفاً در عرصه فلسفه و مفاهیم فلسفی ندرخشید، بلکه آثار او در عرفان نظری و تفسیر نیز، در زمره بهترین و برجسته‌ترین آثار، محسوب می‌شود.
مدیرکل پژوهش دفتر تبلیغات اسلامی خراسان رضوی در ادامه سخنانش، با اشاره به کتاب «شیعه در اسلام» علامه طباطبایی، به عنوان منبعی درخور توجه و کم‌نظیر برای معرفی شیعه، او را دارای جامعیت علمی دانست و گفت: نکته‌ای که نباید از یاد ببریم، این است که این تجلیل و بزرگداشت، زمانی مفید است که با تحلیل و نقد توام شود و راه را برای ابداعات و طرح دیدگاه‌های تازه، بگشاید.
سپس در ادامه همایش محمد سعیدی‌مهر، عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس گفت: صفات خداوند در نزد فیلسوفان ما بر دو دسته حقیقی و اضافی تقسیم می‌شوند اما دیدگاه اکثر فیلسوفان بر این است که بسیاری از صفات خداوند در هر دو دسته قرار می‌گیرند.
سعیدی‌مهر در خصوص دیدگاه علامه طباطبایی در مورد صفت اراده الهی، افزود: در بحث اراده الهی، دیدگاه رایج این است که هم نگاه در ذات و هم در اراده فعلی است.
وی ضمن بیان اینکه ملاصدرا با ادله‌ای، اراده الهی را ثابت می‌کند، اظهار کرد: وی معتقد است که اراده الهی هم صفت فعل و هم صفت ذات است که این تفکر را از محروم میرداماد گرفته است.
عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس ادامه داد: علامه طباطبایی می‌گوید اراده ذاتی نداریم و در واقع اگر بخواهیم اراده را بیان کنیم اراده قابل فرو کاستن به علم و حب نیست چون در ذات، اراده اساسا از صفات فعل است.
سعیدی‌مهر، نوآوری علامه طباطبایی را در این دانست که به شدت بر نداشتن اراده ذاتی مقاومت می‌کرد و افزود: علامه در کتاب «اسفار» می‌گوید؛ انطباق مفهوم اراده به تنهایی بر علم ذاتی ممنوع است.
وی خطاب به حاضرین در همایش نوآوری فلسفی و کلامی علامه طباطبایی، تصریح کرد: علامه می‌گوید مفهوم اراده را ما از خودمان شروع می‌کنیم، اراده در ما یک مفهوم نفسانی است که در قالب فعل در آمده است.
عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس در پایان سخنانش ضمناشاره به اینکه علامه طباطبایی در کارهایش نوآوری داشته است، اضافه کرد: علامه طباطبایی در نوآوری خودش نقدی بر سنت فلسفی صدرایی داشته که در واقع ملهم از آیات و روایات است.
در ادامه این همایش حجت‌الاسلام علی رضائی‌تهرانی، مدیر گروه آموزشی فلسفه دفتر تبلیغات اسلامی خراسان رضوی با توجه به نوآوری‌های فلسفی علامه طباطبایی، بیان کرد: دانش‌های بشری داری تکامل‌اند و این سنت الهی است، لذا در روایت داریم خدا سوره توحید را برای آخرالزمان نازل کرده است.
حجت‌الاسلام رضائی‌تهرانی گفت: گرچه همه دانشمندان در گسترش دانش تاثیرگذار بوده‌اند اما این گسترش در دست مبدعین بوده است همان طورکه طبق بیان مرحوم علامه طباطبایی مسائل فلسفه پیش از اسلام، ۷۰ مسئله بوده تا اینکه به دست صدرالمتالهین به ۵۰۰ مسئله ارتقا پیدا کرده است.
وی با بیان اینکه مراحل رشد یک انسان در دانش فلسفه، هشت مرحله از جمله مرحله آشنایی، فهم نیمه‌عمیق، عمیق، اجتهاد متجزی بدون نوآوری، اجتهاد متجزی همراه با نوآوری، اجتهاد مطلق بدون نوآوری، اجتهاد مطلق همراه با نوآوری و تاسیس یک سیستم فلسفی است، افزود: به نظر من مرحوم علامه طباطبایی تا مرحله هفتم پیش رفته‌اند.
عضو هیئت علمی دفتر تبلیغات اسلامی خراسان رضوی یادآور شد: نوآوری‌های علامه طباطبایی را در چند ساحت از جمله نوآوری ذاتی، وصل بودن این نوآوری به قرآن، نوآوری علامه در علوم دیگر فلسفی مثل اصول، نوآوری در فلسفه اولی و در امتداد فلسفه اولی می‌توان بررسی کرد.
حجت‌الاسلام رضائی‌تهرانی بیان کرد: نوآوری در دانش، انحاء مختلفی از جمله تاسیس یک رشته یا گرایش علمی، تصحیح یک دانش، ایجاد یک سیستم جدید در دانش، ایجاد باب در دانش، ایجاد یک مسئله جدید در دانش، ایجاد یک تغییر جدید در یک مسئله پیشین، دارد که مرحوم علامه طباطبایی اکثر انواع نوآوری‌ها را داشته است.
در ادامه این همایش علیرضا کهنسال، از اساتید فلسفه، طی سخنان کوتاهی در راستای توضیح بحث «عاقل و معقول»گفت: ملا صدرا این اصل را از ابداعات خود می‌داند که کاربرد فراوانی در حکمت متعال دارد.
کهنسال با بیان اینکه مراد از اتحاد، وحدتی است در رابطه با کثرت که ملاصدرا به آن تصریح کرده است، افزود: ملاصدرا با برهان مفهوم خودش، ادراک و مدرک را در رتبه واحد می‌داند.
بدون دیدگاه