کتاب «حقیقت حکم شرعی در اصول فقه» که در قالب طرح پژوهشی در گروه فقه کاربردی پژوهشکده اسلام تمدّنی و با هدف توسعه مباحث فلسفه علم اصول (از موضوعات و محورهای راهبردی گروه) به تصویب رسیده بود، منتشر شد. روز بیستم آذرماه ۱۳۹۶ در نمایشگاه بین المللی مشهد که نهادهای علمی حوزوی و دانشگاهی به مناسبت هفته پژوهش و فناوری، حضور یافته بودند، مراسم رونمایی از دو اثر تازه انتشار یافته پژوهشکده اسلام تمدّنی در غرفه دفتر تبلیغات اسلامی خراسان رضوی با حضور مهندس حیدری رئیس محترم شورای اسلامی شهر مشهد برگزار شد. در این نشست که با حضور فرهیختگان حوزوی و دانشگاهی همراه شد، برخی از اساتید حوزه و دانشگاه نیز حضور یافتند. به همین مناسبت گفتگویی با مؤلف کتاب فاضل ارجمند جناب آقای شاکری انجام شد. در ادامه خلاصه ای از گفتگوی انجام شده تقدیم می شود:
مروری بر محتوای کتاب
مباحث حکم شناسی از دیرزمان مورد توجه اصولیان بوده است. البته این مسئله در طول تاریخ تحولات و تطورات علم اصول فقه فراز و نشیب‌هایی را به خود دیده است و در برخی زمان‌ها مورد توجه بوده و در برخی زمان‌های دیگر مغفول واقع شده است. اما در نگاه اصولیان معاصر این مباحث مورد توجه ویژه قرار گرفته است، به گونه‌ای که آخرین ساختارهای ارائه شده برای مباحث علم اصول که توسط پژوهشگران و اصولیان معاصر تنظیم شده است، بر اساس حکم شرعی است.
پایه و اساس مباحث حکم شناسی، شناسایی حقیقت و ماهیت حکم شرعی است؛ چرا که تا حقیقت حکم شرعی مورد تحلیل و شناسایی قرار نگیرد، نمی‌توان سایر مباحث مرتبط با حکم شرعی را مورد تدقیق و تحلیل قرار داد. بر این اساس در این پژوهش به بررسی تحلیل‌های ارائه شده در حقیقت حکم شرعی پرداخته شده است.
این پژوهش در چهار فصل تنظیم شده است. فصل اول شامل کلیات مرتبط با حکم شرعی همچون مفهوم شناسی واژه‌های تحقیق، اشاره‌ای به اقسام حکم شرعی، تاریخچه مباحث حکم شرعی است. فصل دوم به مبانی نظری تحقیق شامل: مراتب حکم، حق تشریع، قاعده تبعیت احکام از ملاکات می‌پردازد. همچنین در فصل‌های سوم و چهارم تحلیل ماهیت حکم شرعی در آرای اصولیان که بخش اصلی تحقیق است؛ و جمع‌بندی و بیان نظریه مختار نویسنده ارائه گردیده است.
نوآوری‌های پژوهش:
در این پژوهش نوآوری‌های کلی و جزئی وجود دارد که برخی از آنها عبارتند از:
– مد نظر قرار دادن آرای اصولیان اهل سنت در تمام مراحل تحقیق؛
– ارائه تاریخچه تطور مباحث حکم در علم اصول؛
– گردآوری و استخراج آراء مطرح درباره حقیقت حکم شرعی؛
– ارائه تحلیلی از حقیقت حکم شرعی از نظر اصولیان اهل سنت؛
– ارائه نظریه جدید درباره حقیقت حکم شرعی؛
– ارائه یک نمونه از تأثیرات و تطبیقات آراء و تحلیل‌های مختلف درباره حکم شرعی، در سایر مباحث اصولی.
گزارشی از فرآیند انجام تحقیق
ایده پرداختن به مباحث حکم شناسی از حدود سال ۱۳۸۳ در ذهن بنده شکل گرفت و از آن زمان در مباحث مختلف مربوط به حکم شرعی به تحقیقاتی پرداختم و مقالاتی دراین زمینه نوشتم. تا جایی که پایان نامه سطح سه بنده نیز به بررسی مراتب حکم شرعی در علم اصول اختصاص یافت. پس از آن بود که با راهنمایی استاد محترم حجت الاسلام و المسلمین مجتبی الهی خراسانی ایده پرداختن به حقیقت و ماهیت حکم شرعی شکل گرفت و به عنوان یک طرح پژوهشی در گروه فقه کاربردی پژوهشکده اسلام تمدّنی با هدف توسعه مباحث فلسفه علم اصول که از موضوعات و محورهای راهبردی گروه به شمار می‌رود، مورد تصویب قرار گرفت.
در طول نگارش این تحقیق حجت الاسلام و المسلیمن مجتبی الهی خراسانی نظارت کلی بر ساختار کتاب داشتند و محتوای کتاب را نیز مورد تأیید قرار داده‌اند.
گروه پژوهشی فقه کاربردی در طول انجام این تحقیق، حمایت‌های مناسبی را انجام داد که جا دارد از مدیران وقت گروه آقایان حجت الاسلام و المسملین مجتبی الهی خراسانی و حجت الاسلام و المسلمین شفیعی، و همچنین استاد گرانقدر حجت الاسلام و المسلیمن درایتی که راهنمایی‌های ایشان در تنظیم نهایی کتاب، راهگشا بود، تقدیر و تشکر ویژه داشته باشم.
مخاطبین و کاربرد این پژوهش
مخاطبین این پژوهش طلاب، دانشجویان و اساتید حوزه و دانشگاه در رشته فقه و اصول می‌باشند که امیدوارم این پژوهش بتواند گامی در پیشبرد یکی از مباحث فلسفه علم اصول فقه یعنی مباحث حکم شناسی برداشته باشد و به تعمیق مباحث اصول فقه معاصر کمک نماید.
تهیه و تنظیم: مجتبی فانی
بدون دیدگاه