عضو هیات علمی پژوهشکده اسلام تمدنی گفت: شرایطی که پس از ورود حضرت رضا(ع) پیش آمد، آثار هویت‌بخشی حضرت بر خراسان و ایران بود و ایشان به خراسان هویت بخشید.
به گزارش روابط عمومی پژوهشکده اسلام تمدنی، محمد باغستانی مدیرگروه و عضو هیأت علمی گروه هنر و تمدن اسلامی پژوهشکده اسلام تمدنی در مراسم شب آئین‌های رضوی که شامگاه گذشته، ۲۳ مهر ماه، در فرهنگسرای جهاد دانشگاهی خراسان رضوی برگزار شد، در رابطه با تاثیرات حضور امام رضا(ع) در خراسان بیان کرد: پس از حضور ایشان، توس به مکانی مقدس تبدیل شد و ایشان در مسیر آمدن به خراسان و اقامت، مکان‌های مقدس دیگری را که موسوم به قدمگاه است را به وجود آورد و توس از یک آبادی به یک شهر تبدیل و زائرپذیر شد؛ رونق این منطقه به دلیل روا کردن حاجات مردم که از همان آغاز رخ داد و توسلاتی که مردم به ایشان داشتند، صورت گرفت.
وی افزود: همچنین ایشان مقدمات ورود حضرت معصومه(س) را به ایران فراهم کردند که در بخش دیگری از کشور جنبه اسطوره‌ای پیدا کرده و قم را به یک جایگاه ویژه مقدس در تاریخ تشیع تبدیل کرده است. همچنین ایجاد جایگاهی برای دیگر امام‌زادگانی که در آن منطقه آمده‌اند نیز از این طریق ایجاد شد. با افزایش جمعیت شیعه در این مناطق، آداب و رسوم مذهب شیعه هم گسترش پیدا کرد؛ خصوصا زیارت و نوعی از معماری اسلامی بر مزار ایشان شکوفایی پیدا کرد. گسترش شمار شیعیان نیز در توس و دیگر شهرهای خراسان بین سده ۳ تا ۱۰ رخ داد.
این پژوهشگر حوزه تمدنی اسلام تصریح کرد: خراسان به عنوان یکی از مهمترین بخش‌های ایران در عهد باستان، چه در عصر هخامنشیان و چه در عصر ساسانیان، با وسعت بسیار فراخی در گذر زمان بسیار گسترید که گاهی از کل ایران با نام خراسان یاد می‌شد. این منطقه توانست محل مهاجرت نخستین اقوام ایرانی باشد که توانستند در عصر قبل از اسلام در بخش‌های مهمی از خراسان اقامت کنند. این منطقه مجموعه‌ای از اقوام را در خود جای داده که آن‌ها با خود فرهنگ‌های متعددی را آورده‌اند که این فرهنگ‌ها در ادیان نیز خود را آشکار کرده است.
باغستانی ادامه داد: بنابراین خراسان یکی از کانون‌های مهم رقابت‌های فرهنگی و زمینه‌ساز ظهور اسطوره‌های عهد باستان ایران است. برای نمونه کافی است که به شاهنامه مراجعه کنید تا متوجه شوید بخش‌های قابل توجهی از شاهنامه و مناطقی که از آن اسطوره‌ها برخواسته‌اند مربوط به خراسان است. خراسان هنگام ورود حضرت رضا(ع) در اواخر قرن دوم و اوایل قرن سوم تجربه‌های مهمی را طی ۲۰ سال نخست پشت سر گذاشت که می‌توان به مقاومت‌های سنگینی که در برابر هجوم اعراب مسلمان از خود نشان داد، اشاره کرد. همچنین این منطقه یکی از کانون‌های مهم منازعات قبیله‌ای اعراب مهاجر به ایران بوده و توان مدیریت و سازماندهی یک جنبش بزرگ را در عصر اموی‌ها به خود دید که به سرنگونی آن سلسله انجامیده است.
وی خاطرنشان کرد: خراسانی‌ها خیلی زود فهمیدند که شعار عباسیان دروغ است و نخستین قیام تاریخی را در بخارا، پس از اعلام خلافت صفاح طراحی کردند. این اتفاق فرصتی فراهم آورد تا در عصری که مامون به عنوان ولیعهد و سپس به عنوان جانشین هارون به خلافت رسید، یکی از ایده‌هایی که به نظرش می‌توانست با آن ایرانی‌ها را آرام کند و وعده قدیمی عباسیان به ایرانی‌ها بود را تحقق بخشد. این اتفاق دعوت از حضرت رضا(ع) بود که در واقع موعودی بود که قبلا به عنوان یکی از اعضای آل پیامبر(ص) قرار بود به ایران بیاید. حضرت رضا(ع) از یک انتساب ویژه‌ای نیز برخوردار بودند چون از سلسله امامانی بودند که در ایران جنبه اسطوره‌ای پیدا کردند.
این پژوهشگر حوزه تمدنی اسلام عنوان کرد: حضرت رضا(ع) قبل از آمدن به ایران از طریق وکلایشان با ایران ارتباط پیدا کرد که آن وکلا بسیار پرشمار بودند و ایشان به واسطه وکلا با شیعیان ارتباط برقرار می‌کرد.
وی اظهار کرد: هجرت امام رضا(ع) هجرتی بود که می‌توانست در اسوه کردن ایشان جنبه فوق‌العاده ویژه برقرار کند. به این دلیل که حضرت به عنوان تنها امام شیعه به ایران مهاجرت کرد. مشروط کردن پذیرش ولایت‌عهدی به عدم دخالت در کارها نیز پدیده عجیبی بود که در عالم سیاست، این شخصیت را در ذهنیت جامعه ایرانی متفاوت می‌کرد. حضرت در مناظرات خود گونه‌ای از علم خود را آشکار کرد. ایشان علی‌رغم سکوت و انزوایی که در درون حاکمیت داشت اما در مقام علم ویژگی‌های منحصر به فردی از خود نشان داد که بخش‌های متضاد را در ایشان جلوه می‌داد و اسوگی را در او آشکار می‌کرد.
باغستانی خاطرنشان کرد: مامون شاید کوشید تا با دعوت حضرت رضا(ع) از اسوگی ایشان جلوگیری کند و ایشان را با هدف لکه‌دار کردن شخصیت‌شان با اشتغال در کارهای اداری و سیاست‌ورزی‌هایی به سبک خودش به خراسان بکشاند. او تلاش کرد با محروم کردن جامعه از شخصیت محبوب حضرت و فرو پاشاندن اعتقاد آن‌ها نسبت به امام اهداف خود را دنبال کند. در پایان کار نیز حضرت را در کنار هارون به خاک سپرد تا چهره ایشان را لکه‌دار کند اما همه چیز برخلاف افکار مامون رخ داد.
بدون دیدگاه