نخستین پیش نشست علمی کنگره بین المللی علامه طباطبایی جایگاه کتاب اصول فلسفه و روش رئالیسم در تفکر فلسفی علامه طباطبایی(ره)

معرفی برنامه

نخستین ویژه‌برنامه از مجموعه ویژه‌برنامه‌های بزرگداشت علامه طباطبایی برگزار شد؛

جایگاه کتاب اصول فلسفه و روش رئالیسم در تفکر فلسفی علامه طباطبایی(ره)

علامه طباطبایی با تألیف اصول فلسفه و روش رئالیسم به دنبال ایجاد مبانی هستی‌شناسی و معرفت‌شناسی بر اساس فلسفه صدرالمتألهین بود.

به گزارش پایگاه اطلاع رسانی پژوهشکده اسلام تمدنی، نخستین ویژه‌برنامه از مجموعه ویژه‌برنامه‌های بزرگداشت علامه طباطبایی با موضوع جایگاه کتاب اصول فلسفه و روش رئالیسم در تفکر فلسفی علامه طباطبایی(ره)،   به همت مجمع عالی حکمت اسلامی خراسان و پژوهشکده اسلام تمدنی، با ارائه حجت‌الاسلام و المسلمین سیدمحمد عیسی نژاد برگزار گردید.

حجت الاسلام عیسی نژاد در ابتدای این نشست گفت: علامه طباطبایی چند سنخ کار فلسفی داشته‌اند. نخست تربیت شاگردان نخبه است، به نحوی که امروز بسیاری از بزرگان فلسفه اسلامی جزء شاگردان مستقیم و غیرمستقیم ایشان هستند.

وی افزود: سنخ دیگر فعالیت‌های ایشان تعلیقه‌هایی بود که براسفار و شفا نگاشته‌اند و از توانمندی و فهم و استدلال ویژۀ علامه نشان دارد. سومین نوع فعالیت‌های علامه طباطبایی نگارش متون درسی است، در همین راستا بدایه و نهایه ایشان یک دورۀ شسته و رفته و منظم مقدماتی و تکمیلی فلسفۀ اسلامی است که هنوز هم در زمینۀ تعلیم فلسفه به کار می‌رود. در نهایت کار دیگر ایشان تألیف اصول فلسفه و روش رئالیسم بود که اثری ویژۀ در منظومۀ فکری ایشان است و با بدایه و نهایه و تعلیقات ایشان تفاوت اساسی دارد. در واقع علامه با تألیف اصول فلسفه و روش رئالیسم به دنبال ایجاد مبانی هستی‌شناسی و معرفت‌شناسی براساس فلسفه صدرالمتألهین است.

مدرس حوزه علمیه خراسان در بخش دوم بحث خود به بیان بستر تاریخی شکل‌گیری اصول فلسفه و روش رئالیسم در تقابل با افکار ماتریالیستی و مارکسیستی که در آن دوران در جامعۀ ایران رواج یافته بود، پرداخت و گفت: به بیان شهید مطهری، اگرچه هدف علامه طباطبایی در اصول فلسفه و روش رئالیسم تقد فلسفه‌ها و اندیشه‌های ماتریالیستی است، ولی این کار را در چهارچوب تنقیح مبانی هستی‌شناسی و معرفت‌شناسی براساس فلسفۀ ملاصدرا انجام می‌دهند.

حجت الاسلام عیسی‌نژاد در بخش سوم سخنان خود به بحث از ساختار کتاب اصول فلسفه و روش رئالیسم پرداخت و بیان داشت: ساختار این کتاب با کتاب فلسفی پیش از خود متفاوت است و بحث از وجود که محور تمام کتاب فلسفی پیشین است. در کتاب اصول فلسفه و روش رئالیسم به یکی از مسائل موردبحث تبدیل می‌شود. ایشان در همین راستا نخستین فیلسوف مسلمانی است که وارد گفتگو با فلسفه ی غرب و نقد آن می‌شود.

وی افزود: به نوعی مهم‌ترین بحث علامه در کتاب اصول و فلسفه و روش رئالیسم بحث از علم است. در واقع ایشان برای پاسخ به این ادعای پوزیتویست‌ها که تنها به فلسفۀ مادی بها داده و دین و ماوراء الطبیعه را بیهوده می‌دانند، علم را به دو دسته تقسیم می‌کند. علم برهانی که به علل و اسباب می‌پردازد و دانش فلسفه نیز در همین دسته جای می‌گیرد و دانش‌هایی که از خواص وجود سخن می‌گویند و علوم تجربی نیز در همین مقوله، دسته‌بندی می‌شوند.

در پایان مدرس حوزه علمیه خراسان به بیان برخی از جنبه‌های نوآوری علامه طباطبایی در کتاب اصول فلسفه و روش رئالیسم از جمله بحث تکثر ادارکات و اعتباریات پرداخت.