در بزرگداشت روز جهانی فلسفه و سالروز ارتحال علامه محمدحسین طباطبایی (ره)؛
نشست علمی «برهان در قرآن از منظر علامه طباطبایی (ره)» برگزار شد
سید مجید ظهیری: شاید مقصود قرآن از برهان، حجت روشن و اقناع عقلی باشد، نه الزاماً برهان ارسطویی
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی پژوهشکده اسلام تمدنی، به مناسبت روز جهانی فلسفه و سالروز ارتحال فیلسوف و مفسر بزرگ قرآن، علامه محمدحسین طباطبایی (ره)، نشست علمی با عنوان «برهان در قرآن از منظر علامه طباطبایی (ره)» برگزار شد.
این نشست به همّت مجمع عالی حکمت اسلامی شعبه خراسان و با همکاری پژوهشکده اسلام تمدنی و اداره کل پژوهش دفتر تبلیغات اسلامی خراسان رضوی و با ارائه‌ی سید مجید ظهیری، مدیر مجمع عالی حکمت اسلامی شعبه خراسان و رئیس پژوهشکده اسلام تمدنی، برگزار گردید.
در آغاز نشست، ظهیری با اشاره به تنوع معانی واژه «برهان» در قرآن، بیان کرد: در آیات مختلف، این واژه در چهار یا پنج معنا به‌کار رفته است؛ از جمله دلیل روشن، معجزه، پیامبر، قرآن و شهود اخلاقی. وی افزود: «برهان در قرآن، صرفاً مفهومی منطقی نیست، بلکه گاهی نشانه‌ای از حقیقت آشکار و الهی است که عقل سلیم آن را می‌پذیرد.»
ظهیری در ادامه با تبیین دیدگاه ارسطو درباره‌ی برهان، تصریح کرد: «در منطق ارسطویی، برهان قولی است که از مقدمات یقینی نتیجه‌ای یقینی به‌دست می‌آورد. اما در قضایایی که موضوع آن خداوند است، این تعریف کارایی ندارد؛ زیرا خداوند ماهیت ندارد تا بتوان محمول را عرض ذاتی او دانست. از این رو، برهان به معنای ارسطویی درباره‌ی خدا ممکن نیست.»
وی یکی از چالش‌های اساسی منطق کلاسیک را در همین نکته دانست و افزود: «علامه طباطبایی از شش نوع قضیه‌ی یقینی که در منطق ارسطویی مطرح است، تنها اولیات را یقینی بدیهی می‌دانند. بر این اساس، ساخت برهان به‌معنای کلاسیک بسیار دشوار می‌شود.»
رئیس پژوهشکده اسلام تمدنی در ادامه اظهار داشت: «شاید باید مفهوم برهان در قرآن را با نگاهی متواضعانه‌تر فهمید؛ یعنی آن را به معنای حجت روشن و اقناع عقلی گرفت، نه الزاماً به معنای برهان صوری ارسطویی. در احتجاجات اهل‌بیت (ع) نیز معمولاً از استدلال‌های اقناعی و مبتنی بر عقل مشترک استفاده شده است.»
وی در بخش دیگری از سخنان خود به امکان بازخوانی مفهوم برهان در پرتو منطق‌های جدید اشاره کرد و گفت: «در منطق‌های مدرن مانند منطق فازی، شهودی و چندارزشی، می‌توان امکان برهانی‌سازی صفات الهی را دوباره بررسی کرد. در پژوهشی مشترک با دکتر احمدزاده، کاربرد منطق فازی در تبیین گزاره‌های قرآنی بررسی شد و نتایج قابل توجهی به دست آمد.»
ظهیری در پایان تأکید کرد: «اگر برهان را در معنای قرآنی آن ــ یعنی حجت روشن برای صاحبان عقل سلیم ــ بازتعریف کنیم، آنگاه می‌توان بسیاری از آیات قرآن را نمونه‌هایی زنده از برهان الهی دانست؛ برهانی که عقل، دل و وحی را در افق واحدی به گفت‌وگو می‌نشاند.»
بدون دیدگاه