نشست نقد و بررسی کتاب راهبردهای ائمه اطهار(علیهم‌السلام) در مواجهه با ناهنجاری‌های اجتماعی با حضور آقای سیدعلیرضا واسعی، نویسنده کتاب و اساتید و دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز با نقادی دکتر صادق ملکی آوارسین برگزار گردید.
به گزارش روابط عمومی پژوهشکده اسلام تمدنی، در این جلسه ابتدا دکتر علیرضا واسعی به ارائه تصویری از محتوای کتاب پرداخت. وی انگیزه اصلی نوشتن کتاب را رفتارهای گوناگون، سلیقه ای، گاه نسنجیده و خشن با برخی از رفتارها و کنش های نسل جوان به بهانه حفظ ارزش ها یا هنجارها در جامعه اسلامی-شیعی ایران ذکر کرد و گفت: چون این گونه واکنش ها به نام دین و سنت شیعی انجام می شود، بر آن شدم تا سیره پیشوایان شیعی را در نگاه به ارزش های اجتماعی (هنجارها = اصول، قواعد و الگوهای ارزشی پذیرفته شده در یک جامعه) و چگونگی مواجهه آنان با هنجارشکنی ها، بر اساس منابع و داده های صحیح و با روش تحقیق تاریخ ترکیبی، تحلیل مضمون و با بهره گیری از دانش هرمنوتیک نشان دهم.
وی انسان گونگی ائمه(ع)، نوع نگاه زندگی ساز آنان و نیز مأوریت هدایت گری آنان را به عنوان پیش فرض های خود بر شمرد و تاکید کرد که پیشوایان شیعی به رغم آن که کمتر در رأس حاکمیت قرار داشتند و طبعا به عنوان عامل نبوده اند، اما به حکم آن که از سوی جامعه شیعی به عنوان امام و از سوی دیگر مسلمانان به عنوان اهل بیت و عالمان و فرهیختگان زمانه و صاحب نظر در دیانت و ذی نقش در حیات اجتماعی و سیاسی شناخته می شدند، از کانون های مرجع به شمار آمده و وجهی کارگزارانه داشته اند.
واسعی در ادامه به ذکر فصول پرداخت و گفت این کتاب با این فرضیه که «تمامی طرح ها و برنامه های اجتماعی امامان؛اعم از سیاسی، فرهنگی، اقتصادی و … معطوف به اصلاح جامعه انسانی بوده است، به گونه ای که آدمیان به بهترین وجه در کنار یک دیگر زندگی کنند»، از پنج فصل تشکیل شده است که پس از بیان کلیات و اصول پژوهش قرار گرفته اند.
فصل اول با زمانه شناسی؛ نگاهی به عهد ائمه(ع)، از سال ۱۱ تا ۲۶۰ هجری دارد و در آن اوضاع سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و دینی مورد بررسی قرار گرفته است.
فصل دوم آسیب شناسی است که ناهنجاری های عهد ائمه(ع) را شناسایی کرده و در طبقه هایی قابل تبیین قرار داده است، سپس جایگاه و کارکرد امام در اندیشه شیعی به عنوان فصل سوم کتاب طراحی شده است و در آن از کارکردهای امام سخن به میان آمده است.
فصل چهارم به طور خاص تر به واکنش ائمه (ع) در برابر ناهنجاری ها روی کرده و کوشیده تا نشان دهد آنان به هنگام برخورد با فرد هنجارشکن چگونه عمل می کردند و در فصل پنجم از بازدارنده های امامان در تربیت جامعه سخن به میان آمده و موانع اقدام های آنان مورد کاوش و ژرف اندیشی قرار گرفته است. پایان بخش کتاب، جمع بندی و نتیجه گیری و نیز منابع اثر است.
وی در ادامه با ذکر رویکردهای حاکم بر کتاب، گفت: با توجه به کمی اخبار و گزارش ها در خصوص بیشتر پیشوایان، اولا از آن رو که آنان در راس کارها نبوده تا کنش هایشان گزارش شود و دیگر آن که سیاست حاکم، بر تقلیل اخبار آنان بوده، به ناچار به اصل تشبیه و تعمیم پناه برده شد: اصل تشبیه یعنی گفتار چون کردار و اصل تعمیم یعنی همانندی ائمه(ع) با یک دیگر.
عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم وفرهنگ اسلامی در ادامه به طبقه بندی دوره های امامان اشاره کرد و گفت:در نگاهی مدققانه به حیات ۲۵۰ ساله آنان، چهار دوره نسبتا متمایز از هم قابل شناسایی است. این چهار دوره عبارت است از:
- عصر کنش سیاسی – اجتماعی و فعالیت آشکار= سه امام اول(امام علی، امام حسن و امام حسین)، از ۱۱ تا ۶۱
- عصر تکاپوهای علمی و فقهی و رویارویی با رویکردهای انتقادی = سه امام دوم(امام سجاد، امام باقر و امام صادق) از ۶۱ – ۱۴۸
- عصر جامعه سازی شیعی و بازنمایی ارزش های دینی = سه امام سوم(امام کاظم، امام رضا و امام جواد)،از ۱۴۸ تا ۲۲۵ هجری
- عصر فعالیت های عقلی و تحربه غیبت و استقلال،سه امام چهارم(امام هادی، امام عسکری امام مهدی)،از ۲۲۵-۳۶۰)
دکتر واسعی در ادامه به توضیح این ادوار پرداخت و سپس راهبردهای امامان را برشمرد و آن را به راهبردهای معطوف به صیانت از دین، راهبردهای ناظر به انسان و راهبردهای اجتماعی تقسیم کرد که هر یک خود به زیر شاخه هایی ارتباط می یابند.
در ادامه ناقد نشست و دیگر اساتید به ارائه نظر پرداختند که مولف با پذیرش برخی از موارد، خصوصا شکلی و ساختاری،به پاسخ گویی دیگر موارد پرداخت و اظهار امیدواری کرد در تجدید چاپ کتاب، حتما تجدید نظری در آن داشته باشند.
قابل ذکر است که کتاب راهبردهای ائمه(ع) از آثار علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی است که در سال ۱۳۹۴ انتشار یافت و به اعتبار رویکردهای نیازمحورانه، از سوی جشنواره کتاب سال حوزه علمیه قم و نیز جشنواره کتاب سال حوزه خراسان بزرگ موفق به اخذ امتیاز شد. این کتاب در سال ۹۶ از سوی نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه ها، تلخیص شد و در اختیار مراکز دانشگاهی قرار گرفت.
بدون دیدگاه