سید علیرضا واسعی:
توجه به اصول پنجگانه جامعه متعالی انسانی در قرآن
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی گفت: آیات ابتدایی سوره مبارکه مائده به موضوعاتی اشاره می‌کند که می‌توان از آن‌ها به عنوان پنج اصل در جهت شکل گیری یک جامعه متمدن و یا جامعه متعالی انسانی استفاده کرد.
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی پژوهشکده اسلام تمدنی، به نقل از ایکنا از خراسان رضوی، سیدعلیرضا واسعی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، در نشستی از سلسله نشست‌های «خوانش تمدنی قرآن» که به‌صورت مجازی برگزار شد، اظهار کرد: بی‌گمان شکل‌گیری جامعه متمدن یا جامعه متعالی انسانی که در آن امکان فعالیت، شکوفایی و خلاقیت فرهنگی برای همه آدمیان فراهم باشد، بدون در نظر داشت چند اصل امکان پذیر نیست. در این میان از دو آیه ابتدایی سوره مبارکه «مائده» پنج اصل تمدنی قابل استخراج است که توجه به آن‌ها می‌تواند در شکل‌گیری چنین جامعه‌ای تأثیر گذار باشد و به عبارتی باید گفت که شکل گیری جامعه متمدن بدون این ارکان اساساً میسر نیست.
وی عنوان کرد: اصل اول داشتن چنین جامعه‌ای، پای‌بندی به وفای عهدی است که انسان می‌بندد. البته خطاب آیه‌ها در این سوره به مؤمنان، مسلمانان و طبیعتاً ناظر به جامعه اسلامی است، اما با این وجود هم قابلیت انتقال به جوامع دیگر و هم در تعامل مسلمانان با دیگر اقشار و ادیان قابلیت توسعه و گسترش دارد.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی بیان کرد: وفای به عهد اصل مهمی در حیات اجتماعی است و اگر در جامعه‌ای چنین پای‌بندی وجود نداشته باشد، بی‌گمان به نابودی کشیده خواهد شد، زیرا وفای به عهد است که انسجام اجتماعی، اعتماد انسان‌ها به یکدیگر و تکیه آدمیان به یکدیگر را فراهم می‌کند.
واسعی اصل دوم در این راستا را احترام به سنت‌ها عنوان کرد و گفت: گرچه در قرآن مراد از سنت‌ها؛ مناسک حج، توجه به ماه حرام و مسجدالحرام و یا مکه است، اما واقعیت این است که سنت‌ها، شعائر و آداب اجتماعی کارکرد بسیار اساسی در حیات انسان‌ها دارند و به همین دلیل است که باید مورد احترام و توجه قرار گیرند.
وی اظهار کرد: جالب است که اسلام بسیاری از سنت‌های پیشا اسلامی را مورد تأیید قرار داد و تا جایی که با بنیادهای فکری اسلامی و مبانی عقیدتی مسلمانان در تعارض نبود مورد پذیرش واقع شد. بنابراین اگر سنتی و شعائری در جامعه مخالف با ارزش‌های انسانی و اسلامی نباشد نبایستی با آن‌ها مواجه شد، زیرا کارکرد آن‌ها هم در ایجاد هم‌گرایی انسان‌ها با یکدیگر، در امید بخشی فضا و هم در تسهیل بسیاری از امور می‌تواند نقش بسزایی داشته باشد.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی بیان کرد: اصل سوم نیز رعایت اعتدال و عدم تعدی در مواجه با دشمنان و مخالفان خویش است، در واقع این آیه ناظر بر یک جریانی است. همانگونه که می‌دانیم مسلمانان وقتی در سال ششم برای انجام عمره وارد مکه شدند از سوی مشرکان به آن‌ها اجازه داد نشد که اعمال خود را به جا آورند و سال‌های بعد که چنین فرصتی را پیدا کردند طبیعتاً شاید در دل‌های آن‌ها خشمی وجود داشت تا با دشمنان رفتاری سخت داشته باشند و از این‌رو است که قرآن بیان می‌کند که مبادا این کینه‌ها موجب شود که راه اعتدال را گم کنید.
واسعی تأکید کرد: بنابر توصیه‌های قرآن کریم، توصیه به اعتدال و انصاف از موضوعات مهم اجتماعی در تعامل با دیگران و حتی با دشمنان و افرادی که غیر هم‌کیش ما هستند، به‌شمار می‌رود.
وی با اشاره به اصل چهارم در جهت شکل گیری یک جامعه متمدن بیان کرد: اصل چهارم تعاون بر نیکی و تقواست. جامعه انسانی بدون نیکوکاری و بدون انسان‌های که چنین کارهایی را انجام می‌دهند، هرگز نمی‌تواند استوار باشد. در قرآن آمده است که همه شما مسلمانان و انسان‌ها باید در انجام کارهای خیر همکاری داشته باشید. از این‌رو ما مسلمانان و آدمیان باید بکوشیم که در این عرصه حضور و با در تعامل با یکدیگر داشته باشیم، چرا که به واسطه این همکاری‌هاست که جامعه انسجام لازم خود را پیدا می‌کند.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی افزود: به تعبیر دیگر نیز عواطف انسانی در چنین مواقعی خودنمایی و تعلق آدمیان به یکدیگر با انجام دادن این دست از فعالیت‌ها معنا پیدا می‌کند و در حقیقت جامعه بدون داشتن چنین افراد و شرایطی نمی‌تواند معنای درست و هویت مشخصی داشته باشد.
واسعی عنوان کرد: اصل پنجم برای شکل‌گیری یک جامعه متمدن نیز عدم همکاری در امور بد، گناه آلود و ستم‌کارانه است. در حقیقت ستم و گناه باعث می‌شود که جامعه انسانی دچار بدبینی، نفرت و فروپاشی شود. قرآن در این خصوص به ما می‌گوید که در امور بد و گناه‌آلود با یکدیگر تعامل نداشته باشید.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی تأکید کرد: بنابراین با توجه به این پنج اصل لازمی که برای داشتن یک جامعه متمدن به آن‌ها اشاره شد، باید گفت که اگر جامعه‌ای به این اصول پای‌بند باشد قطعاً جامعه‌ای متمدن، انسانی، پویا و شکوفایی خواهد داشت.
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی پژوهشکده اسلام تمدنی، به نقل از ایکنا از خراسان رضوی، سیدعلیرضا واسعی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، در نشستی از سلسله نشست‌های «خوانش تمدنی قرآن» که به‌صورت مجازی برگزار شد، اظهار کرد: بی‌گمان شکل‌گیری جامعه متمدن یا جامعه متعالی انسانی که در آن امکان فعالیت، شکوفایی و خلاقیت فرهنگی برای همه آدمیان فراهم باشد، بدون در نظر داشت چند اصل امکان پذیر نیست. در این میان از دو آیه ابتدایی سوره مبارکه «مائده» پنج اصل تمدنی قابل استخراج است که توجه به آن‌ها می‌تواند در شکل‌گیری چنین جامعه‌ای تأثیر گذار باشد و به عبارتی باید گفت که شکل گیری جامعه متمدن بدون این ارکان اساساً میسر نیست.
وی عنوان کرد: اصل اول داشتن چنین جامعه‌ای، پای‌بندی به وفای عهدی است که انسان می‌بندد. البته خطاب آیه‌ها در این سوره به مؤمنان، مسلمانان و طبیعتاً ناظر به جامعه اسلامی است، اما با این وجود هم قابلیت انتقال به جوامع دیگر و هم در تعامل مسلمانان با دیگر اقشار و ادیان قابلیت توسعه و گسترش دارد.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی بیان کرد: وفای به عهد اصل مهمی در حیات اجتماعی است و اگر در جامعه‌ای چنین پای‌بندی وجود نداشته باشد، بی‌گمان به نابودی کشیده خواهد شد، زیرا وفای به عهد است که انسجام اجتماعی، اعتماد انسان‌ها به یکدیگر و تکیه آدمیان به یکدیگر را فراهم می‌کند.
واسعی اصل دوم در این راستا را احترام به سنت‌ها عنوان کرد و گفت: گرچه در قرآن مراد از سنت‌ها؛ مناسک حج، توجه به ماه حرام و مسجدالحرام و یا مکه است، اما واقعیت این است که سنت‌ها، شعائر و آداب اجتماعی کارکرد بسیار اساسی در حیات انسان‌ها دارند و به همین دلیل است که باید مورد احترام و توجه قرار گیرند.
وی اظهار کرد: جالب است که اسلام بسیاری از سنت‌های پیشا اسلامی را مورد تأیید قرار داد و تا جایی که با بنیادهای فکری اسلامی و مبانی عقیدتی مسلمانان در تعارض نبود مورد پذیرش واقع شد. بنابراین اگر سنتی و شعائری در جامعه مخالف با ارزش‌های انسانی و اسلامی نباشد نبایستی با آن‌ها مواجه شد، زیرا کارکرد آن‌ها هم در ایجاد هم‌گرایی انسان‌ها با یکدیگر، در امید بخشی فضا و هم در تسهیل بسیاری از امور می‌تواند نقش بسزایی داشته باشد.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی بیان کرد: اصل سوم نیز رعایت اعتدال و عدم تعدی در مواجه با دشمنان و مخالفان خویش است، در واقع این آیه ناظر بر یک جریانی است. همانگونه که می‌دانیم مسلمانان وقتی در سال ششم برای انجام عمره وارد مکه شدند از سوی مشرکان به آن‌ها اجازه داد نشد که اعمال خود را به جا آورند و سال‌های بعد که چنین فرصتی را پیدا کردند طبیعتاً شاید در دل‌های آن‌ها خشمی وجود داشت تا با دشمنان رفتاری سخت داشته باشند و از این‌رو است که قرآن بیان می‌کند که مبادا این کینه‌ها موجب شود که راه اعتدال را گم کنید.
واسعی تأکید کرد: بنابر توصیه‌های قرآن کریم، توصیه به اعتدال و انصاف از موضوعات مهم اجتماعی در تعامل با دیگران و حتی با دشمنان و افرادی که غیر هم‌کیش ما هستند، به‌شمار می‌رود.
وی با اشاره به اصل چهارم در جهت شکل گیری یک جامعه متمدن بیان کرد: اصل چهارم تعاون بر نیکی و تقواست. جامعه انسانی بدون نیکوکاری و بدون انسان‌های که چنین کارهایی را انجام می‌دهند، هرگز نمی‌تواند استوار باشد. در قرآن آمده است که همه شما مسلمانان و انسان‌ها باید در انجام کارهای خیر همکاری داشته باشید. از این‌رو ما مسلمانان و آدمیان باید بکوشیم که در این عرصه حضور و با در تعامل با یکدیگر داشته باشیم، چرا که به واسطه این همکاری‌هاست که جامعه انسجام لازم خود را پیدا می‌کند.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی افزود: به تعبیر دیگر نیز عواطف انسانی در چنین مواقعی خودنمایی و تعلق آدمیان به یکدیگر با انجام دادن این دست از فعالیت‌ها معنا پیدا می‌کند و در حقیقت جامعه بدون داشتن چنین افراد و شرایطی نمی‌تواند معنای درست و هویت مشخصی داشته باشد.
واسعی عنوان کرد: اصل پنجم برای شکل‌گیری یک جامعه متمدن نیز عدم همکاری در امور بد، گناه آلود و ستم‌کارانه است. در حقیقت ستم و گناه باعث می‌شود که جامعه انسانی دچار بدبینی، نفرت و فروپاشی شود. قرآن در این خصوص به ما می‌گوید که در امور بد و گناه‌آلود با یکدیگر تعامل نداشته باشید.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی تأکید کرد: بنابراین با توجه به این پنج اصل لازمی که برای داشتن یک جامعه متمدن به آن‌ها اشاره شد، باید گفت که اگر جامعه‌ای به این اصول پای‌بند باشد قطعاً جامعه‌ای متمدن، انسانی، پویا و شکوفایی خواهد داشت.
بدون دیدگاه