سه اصل تلاش در ایجاد رحمت و امنیت از سوی حکومت دینی، ایجاد رفاه عمومی و تامین معیشت مردم و اهتمام به حفظ کرامت و عزت انسان ها آخرین دغدغه های پیامبر(ص) بود.
به گزارش روابط عمومی پژوهشکده اسلام تمدنی، یادداشتی از حجت الاسلام و المسلمین علی شفیعی مدیر گروه و عضو هیأت علمی گروه فقه کاربردی پژوهشکده اسلام تمدنی در روزنامه شرق منتشر شده است که در زیر می خوانید:
مرحوم کلینی در اصول کافی که یکی از آثار حدیثی ماندگار شیعی و از منابع اصیل مورد رجوع و توجه بوده است، جریانی را به نقل از امام صادق علیه السلام روایت می کنند که ایشان فرموده اند پیامبر اسلام در اواخر عمرشان آن گاه که خبر رحلت شان را می شنوند، مردم را در مسجد جمع می کنند و چند توصیه را به عنوان آخرین دغدغه های خویش با مردم مطرح می کنند؛ دغدغه هایی که همه از جنس توصیه های بازدارنده و کنترلی درباره حاکمان مسلمان و دولت های دینی هستند. امام صادق می فرمایند این سخنان آخرین سخنان آن حضرت در جمع مسلمانان بوده است. در این سخنان نقل شده از پیامبر که در قالب دغدغه های ایشان درباره وظایف دولت دینی و حاکم اسلامی بیان شده است، می توان مجموعه آنچه را نقل شده است، در ذیل سه سرفصل کلی گنجاند. سه سرفصل اساسی که از حیاتی ترین ارکان تداوم ظهور و افول تمدن ها بوده اند. هر تمدنی که بتواند این سه قاعده بنیادین را در خود نهادینه و آدمیان را از آنها سیراب کند، به دوام خویش کمک کرده است.
این سه اصل عبارت اند از: تلاش در ایجاد رحمت و امنیت از سوی حکومت دینی، ایجاد رفاه عمومی و تامین معیشت مردم و اهتمام به حفظ کرامت و عزت انسان ها. دولت دینی پس از استقرار به صورت طبیعی وظایف همه دولت های عرفی را دارد و نمی تواند فقط به آن دلیل که دولت دینی است، خود را رها از تامین دغدغه های شهروندان بداند. با این همه چون دولت دینی در معرض تهدیدات فراوانی در شیوه حکمرانی است، پیامبر مهم ترین دغدغه هایش را پیش از فوتش با مسلمانان در میان می گذارد و به عبارت مرحوم شعرانی مسلمانان را متوقع بار آورده و آنها را تحریک می کند تا به این امور حساس بوده و مطالبه گری داشته باشند.
زمینه سازی برای امنیت: اولین دغدغه پیامبر از جنس تامین امینت عمومی است. ایشان می فرمایند: تذکر می دهم والی پس از خودم را به اینکه مبادا بر جماعت مسلمانان رحم نکند. ترحم یکی از مصادیق تام و تمام ایجاد امنیت است؛ بنابراین هر حکومتی که می خواهد دینی باشد، باید تلاش خویش را بر ایجاد امنیت قرار دهد. علی علیه السلام که شارح خوبی برای این سخنان پیامبر است، در عهدنامه مالک اشتر همین نکته را با ادبیاتی دیگر و تفصیلی تر تبیین کرده و می فرمایند: ای مالک قلبت و جانت را مهد و گهواره رحمت قرار ده و…
محبت و لطفت را از آنان دریغ نکن؛ چرا که این رحمت و محبت و لطف به شهروندان است که تداعی کننده امنیت در یک جامعه است. امنیت طبق فرمایش امام صادق یکی از سه گانه هایی است که هیچ انسان و هیچ جامعه ای نمی تواند بی نیاز از آن باشد و نمی توان مردم را از آن محروم کرد. ایشان می فرمایند: سه چیز است که همه مردم به آنها نیازمندند: امنیت، دادگری و فراوانی (تحف العقول: ص۳۲۰، بحار الانوار: ج ۷۸ ص ۲۳۴ ح ۴۴).
تامین معیشت و رفاه عمومی: حضرت در توصیه به حاکمان دینی پس از خویش می گویند: مسلمانان را فقیر و نیازمند نسازد، تا –مبادا – موجب خروج آنها از دین شود. اینکه حضرت بی تدبیری در امور معیشتی و اقتصادی را به خروج انسان ها از دین و دینداری گره می زند، نکته شنیدنی و هشداردهنده ای است که نمی توان به راحتی از کنار آن گذشت. این همان است که در جایی دیگر آن حضرت فرموده اند: فقر شانه به شانه کفر پیش می رود و می تواند فقر در کفر آرام گیرد. معیشت و نقش آن در رفتار معرفتی و اجتماعی تا به آنجاست که امام علی علیهالسلام می گویند: فقر، زبان شخص زیرک را از بیان دلیلش فرو میبندد و آدم فقیر در شهر خویش غریب است (نهج البلاغه: الحکمه ۳ منتخب میزان الحکمه: ۴۴۸).
تامین کرامت و عزت عمومی: ایشان به حاکم دینی پس از خویش توصیه می کنند که حکومت دینی باید متوجه باشد به مسلمانان زیان نرساند تا مبادا خوارشان کند. علی علیه السلام می گویند: هرکه کرامت نفس داشته باشد، کمتر مخالفت و ناسازگاری می کند (غرر الحکم: ۹۰۵۱) جالب این است که مرحوم شعرانی که بر شرح ملاصالح مازندرانی بر اصول کافی تعلیقه هایی خواندنی دارد، در ذیل این سخن پیامبر می نویسند: مقصود این سخن پیامبر این است که حاکمان مسلمان حق ندارند با اتخاذ سیاست های غیرعقلانی مردم را به اضطرار انداخته و آنها را به صورتی غیر اختیاری وادار کنند که حقوق بدیهی و انسانی خویش را مطالبه نکنند. این سخن مرحوم شعرانی به روشنی ضرورت حفظ کرامت و عزت انسان ها را رهاورد این سخن پیامبر دانسته که نباید به راحتی از آن عبور و عدول کرد.
بدون دیدگاه