درآمد امام حسین(ع) از چه راهی بود و چه شغلی داشتند؟

یدالله مقدسی پاسخ داد:

درآمد امام حسین(ع) از چه راهی بود و چه شغلی داشتند؟

 به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی،حجت‌الاسلام والمسلمین یدالله مقدسی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، شامگاه ۱۲ شهریور در نشست علمی «سیره معیشتی امام حسین(ع)» از سلسله درس گفتارهای تخصصی عاشورا که از سوی مؤسسه آموزش عالی حوزوی امام خمینی(ره) برگزار شد، با بیان اینکه مقصود از سیره، حالات و ویژگی‌هایی است که در رفتار انسان دیده می‌شود، گفت: سیره امام معصوم(ع) در مسائل عبادی، سیاسی، اجتماعی، خانوادگی و معیشت و .. قابل بحث و بررسی است، گفت: واژه سیره در قرآن کریم در سوره قصص آیه ۵۸ «وَکَمْ أَهْلَکْنَا مِنْ قَرْیَهٍ بَطِرَتْ مَعِیشَتَهَا فَتِلْکَ مَسَاکِنُهُمْ لَمْ تُسْکَنْ مِنْ بَعْدِهِمْ إِلَّا قَلِیلًا وَکُنَّا نَحْنُ الْوَارِثِینَ» هم مورد توجه بوده است و مقصود ما از سیره معیشتی امام حسین(ع) هم شامل درآمد و مصارف آن بزرگوار است؛ البته هر کسی در درآمد و مصرف، اهدافی دارد لذا ممکن است این پرسش مطرح باشد که آیا برای امام معصوم(ع)، جمع مال هدف است یا خیر؟

وی افزود: امام به عنوان یک انسان نیاز به ابزار زندگی دارد و در اقتصاد از آن به اقتصاد نیازمندی‌ها یاد شده است لذا مال به منزله ستون فقرات انسان محسوب می‌شود و ستون فقرات موجب قوام و دوام زندگی است. اگر فرد و جامعه‌ای، مال نداشته باشند ستون فقراتشان شکسته است و قرآن هم تعبیر کرده که مال را مایه قوام زندگی خود بدانید. در سوره مبارکه نساء آیه فرموده است: وَلَا تُؤْتُوا السُّفَهَاءَ أَمْوَالَکُمُ الَّتِی جَعَلَ اللَّهُ لَکُمْ قِیَامًا وَارْزُقُوهُمْ فِیهَا وَاکْسُوهُمْ وَقُولُوا لَهُمْ قَوْلًا مَعْرُوفًا.

مال مایه قوام فرد و جامعه است

مقدسی بیان کرد: بنابراین تامین نیازمندی‌های مالی هر انسانی امری طبیعی و فطری و مایه قوام زندگی است و امام معصوم(ع) هم از آن بی نیاز نیست البته این به معنای آن نیست که اقتصاد، زیربنا باشد. اقتصاد روبناست و امور معنوی و مسائل فرهنگی، زیربناست؛ ولی انسان به عنوان یک انسان اگر بخواهد به سعادت معنوی برسد نیازمند پشتوانه ابزاری است و قرآن کریم هم در «وَالْآخِرَهُ خَیْرٌ وَأَبْقَى» بر معنویت و مسائل فرهنگی و اعتقادی تاکید دارد؛ امام صادق(ع) هم هدف اصلی دستیابی به مال را عبادت و تقوا بیان فرمودند.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی تصریح کرد: نگاه اسلام به درآمد و مصرف، دوسویه است یعنی ضمن تاکید بر رفع نیازهای دنیوی، بی نیازی از فرومایگان، گسترش رفاه معقول و زندگی عزتمندانه، توحید و بهره‌گیری از آن برای دستیابی به آخرت را محور قرار داده است. بیان شده که فرد بد زبانی خدمت امام حسین(ع) رسید و ایشان پولی به او داد و وقتی برخی اعتراض کردند ایشان فرمودند که بهترین مال آن است که برای حفظ آبروی انسان هزینه شود و اگر من این مال را به او نداده بودم آبروی مرا می‌برد.

منابع درآمدی امام حسین(ع)

وی با اشاره به منابع درآمدی امام حسین(ع)، افزود: منابع درآمدی ایشان دو بخش بود؛ اول تولیدی که در تمامی مقاطع زندگی مورد توجه ایشان بود و بخش دیگر، منابع غیرتولیدی بوده است. شخصی یهودی هفت باغ را در اطراف مدینه به پیامبر(ص) بخشید و عمده اموال ایشان در قالب وقف یا ارث به حضرت فاطمه(س) منتقل شد و مقداری هم اموال شخصی امام علی(ع) بود که به صورت ارث به حسنین(ع) رسید و امام حسین(ع) هم از این اموال بهره می‌بردند. نقلی هست که امام در هشت فرسخی مدینه، زمینی را آباد کرده  بودند و غلامی داشت که درآمد آن را به حضرت می‌داد.

مقدسی تصریح کرد: البته درآمدهای غیرتولیدی هم براساس مستندات تاریخی، حدیثی وجود داشته است؛ مثلا گاهی هدایایی از سوی اشخاص برای امام(ع) ارسال می‌شد که از آن استفاده می‌کردند، گفته شده سهم امام حسین(ع) از بیت‌المال هم ده هزار دینار بود که البته ایشان صرف زندگی شخصی نمی‌کردند و به نیازمندان می‌بخشیدند. در دوره ائمه متقدم مانند امام حسن(ع) و تا حدودی در دوره امام باقر(ع) معمولا حکومت‌ها از محل درآمدهای عمومی، حق سالانه برای همه مردم در نظر می‌گرفتند و ائمه(ع) هم مانند مردم از آن بهره می‌بردند.

برخورد امام حسین(ع) با هدایا و نذورات

وی با تاکید بر اینکه بحث پذیرش هدایا بحث مهمی است و دو شرط برای پذیرش داشتند، گفت: اول اینکه مالی نباشد که موجب وهن ایشان باشد و یا آن هدیه نباید مخلوط به حقوق دیگران و شبهه‌ناک باشد. عملکرد مصرف اموال امام هم معیارمند بود و ایشان درآمدشان را به دو بخش مصرفی و سرمایه‌ای تقسیم کرده بودند. مصرف مال در زندگی امام حسین(ع)، معیار و ضابطه داشت و به اقتضای وضعیت زمانه خویش رعایت می‌کردند.

استاد حوزه و دانشگاه گفت: مثلا در دوره حکومت امام علی، امام حسن و امام حسین(ع) به عنوان فرزندان حاکم مراعات حال عموم مردم را داشتند و غذایشان نان جو و گندم بود و گاهی از سبزی و نمک استفاده می‌کردند. روزی ایشان از نان و سبزی و سرکه می‌خوردند و طبق نقل بلاذری در اشراف الانساب، برخی به حسنین(ع) گفتند که پدر شما درآمد خوبی دارد چرا غذای بهتری نمی‌خورید و حسنین(ع) فرمودند که «ما اغفلک عن امیرالمؤمنین» یعنی وضعیت معیشت پدرم سخت‌تر است و چرا به آن توجه ندرید و معنای دیگر اینکه حاکم در قبال مردم وظایفی دارد و فرزندان او هم باید مراعات این شرایط را بکنند و مانند بقیه مردم زندگی کنند.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی تصریح کرد: البته ایشان متناسب با شرایط زمانه عمل می‌کردند؛ مثلا نقل است که سبد کالا تهیه کرده و در اختیار مردم قرار می‌دادند همچنین بخش از موارد مصرفی ایشان هم صرف پوشاک می‌شد که البته به هیچ وجه حالت تفاخر و فخرفروشی نداشت؛ مثلا نقل شده است که حضرت در جوانی، گاهی لباس سخت و خشن می‌پوشید.

وی ادامه داد: از امام صادق(ع) نقل شده است که بهترین پوشش در هر زمانی پوشش مردم در همان زمان با رعایت ارزش‌های دینی است بنابراین حضرت سیدالشهداء(ع) هم هر لباسی را نمی‌پوشیدند و شرایط را رعایت می‌کردند.

پوشیدن لباس خز در عاشورا

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی تصریح کرد: در نقل آمده است که آن حضرت در روز عاشورا لباس خز پوشیده بودند (از پوست تهیه شده و روپوش و بالاپوش محسوب می‌شده است)، و این سؤال مطرح است که در مهرماه در سرزمین کربلا که نسبتا گرم بوده چرا امام(ع) لباسی پوشیدند که نسبتا گرم بوده است و پاسخ این است که طبیعتا برای ورود به جنگ باید لباس انسان محکم و مستحکم باشد. قیث بن اشعث لباس امام را به غارت برد و این لباس، لباس مقاوم در برابر تیرهای چوبی دشمنان بود.

مقدسی اظهار کرد: از مهمترین معیارهای مصرفی آن حضرت، مصرف به اندازه بود و به تعبیر امروزی، قناعت داشتند. توجه به نوشیدنی‌ها و خوردنی‌ها و اینکه آیا امام حسین(ع) از بوی خوش و عطر استفاده می‌کردند یا خیر، هم موضوعات دیگری است که به عنوان هزینه‌های جانبی در زندگی امام(ع) وجود داشته است.

مقدسی بیان کرد: در یک جمع‌بندی، چند نکته در زندگی و سیره معیشتی آن حضرت مورد توجه است؛ اول اینکه اقتصاد زندگی ایشان مانند همه افراد مبتنی بر دو بخش درآمد و مصرف بود؛ چشم‌انداز ایشان هم نسبت به درآمد و مصرف دو سویه بود و آن اینکه ضمن تامین نیازهای دنیوی و حفظ عزت و آبروی خود و خانواده، مال را در خدمت تامین آخرت و امور معنوی قرار داده بودند.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، اضافه کرد: درآمدهای ایشان هم از دو راه تامین می‌شد یکی از طریق منابع و درآمدهای تولیدی مانند کشت و زرع و باغداری و حفر قنات و چاه و … و دیگری هم از طریق ارث و میراثی که از طریق جد بزرگوار و پدر و مادر گرامی ایشان به دستشان رسیده بود. همچنین یکسری موقوفات در اختیار ایشان بود. امام(ع) مانند همه مردم از بیت‌المال سهم داشتند و عمدتا آن را صرف رفع نیاز نیازمندان و فقرا و کارهای عام المنفعه می‌کردند.

قناعت و مصرف به اندازه

مقدسی اظهار کرد: هدایا و نذوراتی هم به ایشان می‌رسید؛ از جمله در نقل بیان شده که فردی گفت من نذری دارم که می‌خواهم آن را در اختیار بهترین انسان‌ها قرار دهم و این کار را کرد که البته گوشه‌ای از زندگی امام را تامین می‌کرد. خود ایشان گاهی در مزرعه کار می‌کردند و البته عمدتا کارگرانی داشتند که برای آنها کار می‌کردند و معیار اساسی در مصرف، اعتدال‌گرایی و قناعت و اندازه‌گرایی در مصرف بوده و سایر ائمه(ع) هم رعایت این مسئله را داشتند.

استاد حوزه و دانشگاه بیان کرد:  امام حسین(ع) به فقرای نیازمند و به خصوص بچه‌هایی که در دوره خلافت امام علی(ع) یتیم و بی سرپرست شده بودند کمک می‌کردند و زنانی که شوهرانشان را در جنگ‌های دوران امام علی(ع) از دست داده بودند هم از عطایای آن حضرت بهره‌مند می‌شدند همچنین بخشی از اموال ایشان در راه رفع نیازهای عموم نیازمندان صرف می‌گردید.

کلمات کلیدی : حجت الاسلام والمسلمین یدالله مقدسی

امتیاز دهی

نظر شما

نام

پست الکترونیک

وب سایت

متنی که در تصویر می بینید عینا تایپ نمایید