در چارچوب نشست های علمی پژوهشکده اسلام تمدنی برگزار گردید؛
سلوک معنوی در قرآن؛ از مفهوم تا سبک زندگی
دکتر محمد مسعود سعیدی: معنویت قرآنی یک سبک زندگی پویا با محوریت تقرّب به خداوند است
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی پژوهشکده اسلام تمدنی، نشست علمی «چیستی سلوک معنوی در قرآن» با ارائه دکتر محمد مسعود سعیدی، عضو هیأت علمی گروه قرآن و مطالعات اجتماعی پژوهشکده اسلام تمدنیِ پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، برگزار شد. اویس استادی دبیری علمی این نشست را بر عهده داشت.
در این نشست، دکتر سعیدی با نگاهی تحلیلی و روشمند به مفهوم معنویت، کوشید تصویری منسجم و برآمده از متن قرآن کریم از «سلوک معنوی» ارائه دهد؛ تصویری که معنویت را نه یک حالت ذهنی گذرا، بلکه فرایندی پایدار، رفتاری و جهتدهنده به تمامی ابعاد زندگی انسان معرفی میکند.
معنویت از منظر قرآن؛ سلوکی برای نزدیک شدن به امر قدسی
دکتر سعیدی با اشاره به اختلاف تعاریف معنویت در مطالعات معاصر تصریح کرد: با وجود تنوع دیدگاهها، اغلب نظریهها در این نکته اشتراک دارند که معنویت نوعی سبک زندگی است که انسان را در مسیر ارتباط با امر قدسی قرار میدهد. به گفته وی، با مرور جامع آیات قرآن و کدگذاری مفهومی آنها، نزدیکترین مفهوم قرآنی به معنویت، تقرّب جستن و کوشش مستمر برای نزدیک شدن به خداوند است.
وی تأکید کرد: بر این اساس، معنویت قرآنی در حقیقت نوعی سلوک با ویژگیهای خاص، مبانی روانشناختی روشن و مقصدی الهی است که در متن زندگی فردی و اجتماعی انسان تحقق مییابد.
امید به خدا و آخرت؛ مبنای روانشناختی سلوک معنوی
دکتر سعیدی در ادامه، مبنای سلوک معنوی در قرآن را امید به خداوند و ایمان به آخرت دانست و افزود: قرآن به جای تأکید صرف بر یقین فلسفی، بر «رجاء» و امید تکیه دارد و همین امید، نیروی محرکه انسان برای حرکت در مسیر سلوک معنوی است. از نگاه قرآن، این سلوک اختیاری است و هرگز با تحمیل و اجبار تحقق نمییابد.
نقد پژوهشهای پیشین و نوآوری تحقیق
در بخش دیگری از این نشست، پژوهشهای انجامشده درباره معنویت و قرآن مورد بررسی انتقادی قرار گرفت. دکتر سعیدی با بیان اینکه بسیاری از مطالعات پیشین، با پیشفرضهای غیرقرآنی به سراغ آیات رفتهاند، اظهار داشت: پژوهش حاضر تلاش کرده است با بهرهگیری از روش نظریهپردازی دادهمحور و اتکا بر ظهورات بینالاذهانی آیات، تصویری صرفاً قرآنی از چیستی، مبانی، موانع و پیامدهای سلوک معنوی ارائه کند.
وی افزود: گزارش کامل این پژوهش در قالب کتابی علمی در دست چاپ است و مقاله ارائهشده در این نشست، بخشی از یافتههای آن پژوهش جامع را بازتاب میدهد.
پیامدهای سلوک معنوی در قرآن
عضو هیأت علمی گروه قرآن و مطالعات اجتماعی پژوهشکده اسلام تمدنی با اشاره به پیامدهای سلوک معنوی در قرآن تصریح کرد: قرآن برای این سلوک، پیامدهایی چون هدایت ویژه الهی، خشنودی و رحمت خداوند، آمرزش، آرامش درونی، رقّت قلب، محبت، رستگاری و سعادت اُخروی را برمیشمارد؛ پیامدهایی که هم در زندگی دنیوی انسان آثار عینی دارند و هم در سرنوشت اخروی او نقش تعیینکننده ایفا میکنند.
دکتر سعیدی در پایان این نشست تأکید کرد: معنویت قرآنی نه به یک حالت درونی تقلیلپذیر است و نه به ظواهر ثابت و کلیشهای محدود میشود، بلکه حرکتی پویا در سبک زندگی انسان است که با هستهای درونی آغاز میشود و در رفتار، انتخابها و روابط اجتماعی او تجلی مییابد؛ سلوکی که مقصد نهایی آن، تقرّب آگاهانه و امیدمحور به خداوند متعال است.
بدون دیدگاه