حجت الاسلام و المسلمین علی شفیعی مدیر گروه و عضو هیأت علمی گروه فقه کاربردی: «قربانی» سنتی دینی با کارکردهایی مختلف
به گزارش روابط عمومی پژوهشکده اسلام تمدنی، حجت الاسلام و المسلمین علی شفیعی مدیر گروه و عضو هیأت علمی گروه فقه کاربردی پژوهشکده اسلام تمدنی در یادداشتی که در روزنامه شرق در تاریخ یکشنبه ۲۰ مرداد ۱۳۹۸ منتشر شده است گفت: جریان منتهی به شکل گیری عید قربان هر چه باشد و خاستگاه آن هر تحلیلی داشته باشد نتیجه آن به سنتی ختم شده است که یکی از پیامدهایش کاستن رنج از پاره ای انسان ها از یک سو و تقویت روابط انسانی و اجتماعی از سوی دیگرست.
این سنت بر یک رویاگونه ای استوار است که قرآن می گوید بر ابراهیم حادث شد و وی از آن تلقی به یک حکم الهی کرد و آن گاه با فرزندش در میان گذاشت و به گفتگو پرداخت چرا که رای وی را می خواهد« فَانظُرْ مَاذَا تَرَى » تا فرجام آن را ره آوردی دوسویه بنامد.
از تحلیل این واقعه و پاره ای ابهام ها و چالش های عصری می گذرم و تنها این واقعه را از منظر کارکردگرایی انسانی مورد اشاره قرار می دهم اما معتقدم پرونده این واقعه را باید کماکان گشوده دید چرا که همانند بسیاری از آموزه ها و وقایع بازتاب یافته در متن اسلامی مسلمانان نباید به ختم آن ها حکم داد و از نگاه های عصری جلوگیری کرد.
واقعه قربان و قربانی را مسلمانان می توانند مدیریت کنند و آن را در جهان جدید تبدیل به یک سنت با کارکردهایی هم چون گذشتن از سرمایه های مالی در راستای کاستن از رنج انسان ها و جلوگیری از گسست های اجتماعی کنند. سنت قربانی کارکردهای از جنس فردی و اخلاقی و کارکردهایی از جنس اجتماعی و انسانی دارد که پرداختن به همه آن ها در این فرصت نمی گنجد.
کاستن رنج فقر از جامعه انسانی
در منابع روایی اسلامی ضرورت قربانی کردن که پیامد حداقلی آن بهره مندی فقراست از زبان پیامبراین گونه بازتاب یافته است: «من کان له سعه و لم یضحّ فلا یقربن مصلانا» یعنی «کسی که مال داشته اما قربانی نکند به مصلّی ما نزدیک نشود» یا در سخنی دیگر شرارت و اهل خیر بودن یک مسلمان را به قربانی گره می زند: «خیار امتی یضحون و شرار امتی لایضحون.» یعنی «بهترین امت من کسانی هستند که قربانی می کنند و بدترین امت من کسانی هستند که قربانی نمی کنند.»
در برخی دیگر از منابع روایی نیز ضمن آن که بر اهمیت قربانی کردن تاکید شده است از قول امام باقر علیه السلام آمده: «ان الله عزوجل یحب اطعام الطعام و اراقه الدماء، خداوند عزوجل قربانی کردن و طعام دادن را دوست دارد» این اهمیت تابدانجاست که ام سلمه از قول پیامبر نقل می کند که فرموده اند: «فستقرض فانها دین مقضی» اری قرض کن زیرا قرض برای قربانی ات اداء خواهد شد.
این همه تاکید را نمی توان تنها در حد یک تکلیف شرعی قالبی کاست بلکه از گره خوردن این سنت دینی به شرارت و اهل خیر بودن یک انسان مسلمان می توان نتیجه گرفت که دغدغه دین در تشریع این قالب دینی فراتر از جنبه قالبی آن است به گونه ای که گویا شارع محترم سودای کاستن رنج فقر از برخی انسان ها داشته است که به دلائل مختلف به فقر مبتلا گشته اند.
کمک به ترمیم روابط انسانی
در این سنت علاوه بر کمک به کاستن رنج فقر در جامعه دینی بر یک امر دیگر هم تاکید شده است که با پاره ای از سنت های دیگر متفاوت است و آن هم نکته ای است که در سخن امام صادق علیه السلام آمده است: «وَ کَآنَ عَلِیُّ بْنُ الْحُسَیْنِ وَ أَبُو جَعْفَرٍ «ع» یَتَصَدَّقَآنِ بِثُلُثٍ عَلَى جِیرَآنِهِمْ وَ بِثُلُثٍ عَلَى السُّؤَّالِ وَ بِثُلُثٍ یُمْسِکَآنِهِ لِأَهْلِ الْبَیْت » یعنی جدم امام سجاد(ع)وپدرم – امام باقر- قربانی راسه قسمت می نمودند یک قسمت برای همسایگان یک قسمت برای فقراءو قسمت دیگر برای خانواده خود نگه می داشتن. این که حضرت همسایگان را در این امر شریک می کنند علاوه بر جنبه عمومی کاستن رنج برآمده از فقر مالی و مادی به ضرورت ترمیم روابط انسانی و تلاش در کاستن رنج عاطفی نیز اشاره دارند. یکی از ساده ترین روش ایجاد اُلفت و علاقه اجتماعی شریک کردن نزدیکان و همسایگان در معاش و معیشت خویش است امری که در حالت عادی کمتر اتفاق می افتد اما این تشریعات می توانند آن را جبران کنند.
سنت –قربانی کردن – ظرفیت این را دارد که از یک سو هزینه فقرا شود و از دیگر سو هزینه همسایگان نیز شود تا روابط انسانی گرم شود و گسست اجتماعی رخ ندهد چالش جدی که جامعه پیرامونی ما با آن درگیر است.
بدون دیدگاه