کتاب نظریه های زبان شناسی دانشمندان مسلمان

نویسنده: دکتر سیدحسین سیدی

ناشر: پژوهشکده اسلام تمدنی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی

چکیده کتاب:

مسأله مهم در این اثر تبیین سهم و مشارکت زبان‌شناسان مسلمان در شکل‌گیری دانش زبان‌شناسی می‌باشد. ظهور مباحث دانش زبان‌شناسی در جهان اسلام همزمان است با نزول قرآن کریم و لذا مهم‌ترین بخش پژوهش بیان دستاوردهای زبان‌شناسان مسلمان در سه حوزه مطالعات زبانی یعنی صرف و نحو و معنا می‌باشد. با توجه به اهمیت موضوع، این پژوهش بر جنبه دستوری دست‌آورد زبان‌شناسان و روش بررسی آنها تمرکز یافته است. طبیعی است روش پژوهش در چنین مطالعاتی، بررسی مبانی نظری هر یک از زبان‌شناسان و مکاتب زبان‌شناسی می‌باشد. به عبارت دیگر روش پژوهش توصیفی و تحلیلی است.

هدف یا اهداف مد نظر نویسنده در درجه نخست، بیان سهم مسلمانان در پژوهش‌های زبان‌شناختی می‌باشد. لذا هدف پژوهش مبتنی بر این فرضیه است که آن چه امروزه تحت نام زبان‌شناسی در دنیای جدید مطرح است به زبان دیگر در تمدن اسلامی توسط زبان‌شناسان مسلمان ـ عرب و غیر عرب ـ مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. پژوهش حاضر در حقیقت نوعی پژوهش کشفی است. بدین معنا که کشف و استخراج تلاش مسلمانان در شکل‌گیری دانش زبان‌شناسی می‌باشد.

شیوه پژوهش بازخوانی مجدد منابع نخست واصیل در حوزه مطالعات زبانی مسلمانان می‌باشد. یعنی استخراج مبانی زبان‌شناختی آنان در پرتو مبانی زبان‌شناسی جدید صورت گرفته است. ابتدا الگو و مبانی زبان‌شناسی جدید بررسی و توصیف و سپس با توجه به این مبانی به اسخراج دیدگاه‌های زبان‌شناسان مسلمان پرداخته می‌شود.

دستاورد و نتیجه این پژوهش را می‌توان چنین بیان کرد که زبان‌شناسان مسلمان از همان آغاز نزول قرآن با گرایش‌های مختلف زبانی، فلسفی و ادبی، پایه‌های دانش زبان‌شناسی را نهادند و در این راستا خدمت شایانی به دانش تفسیر قرآن و تحلیل زبان‌شناختی متن نمودند.