نشست تخصصی « وحدت شیعه و سنی؛ اقتضای دلیل‌ها پیش از وقوع علت‌ها»

تصاویر

معرفی برنامه

به همت گروه حکمت و کلام جدید و با ارائۀ آقای دکتر محمدمسعود سعیدی عنوان شد:

وحدت شیعه و سنی؛ اقتضای دلیل‌ها قبل از وقوع علت‌ها

به گزارش پایگاه اطلاع رسانی پژوهشکده اسلام تمدنی، نشست تخصصی « وحدت شیعه و سنی؛ اقتضای دلیل‌ها پیش از وقوع علت‌ها» در ادامۀ سلسله‌ جلسات پژوهشکدۀ اسلام تمدنی به مناسبت هفتۀ وحدت،  روز سه‌شنبه ۱۱ آبان ماه ۱۴۰۰ برگزار شد.

در این نشست دکتر محمدمسعود سعیدی عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی به ارائۀ بحث پرداختند و دبیر علمی جلسه نیز برعهدۀ آقای اویس استادی، کارشناس ارشد فلسفه و حکمت اسلامی و کارشناس امور پژوهشی پژوهشکدۀ اسلام تمدنی بود.

دلیل‌ها و علت‌ها

دکتر محمدمسعود سعیدی پس از توضیحات دبیر علمی دربارۀ موضوع بحث گفتند: مقصود از دلیل در بحث ما، واسطۀ معرفتی در اثبات است. به بیان دیگر ما براساس چه استدلال‌ها و دلایل ذهنی معتقدیم هستیم وحدت و صلح مصلحتی باید برقرار باشد؟ بیشتر مواقع همراه با دلیل یا پشت آنها علت‌های بیرونی وجود دارند، یعنی پدیده‌هایی که ما به سبب آنها به دلایل روی می‌آوریم. بنابراین ابتدا دلایل و علت‌ها را به اختصار شرح می‌دهم تا بعد ببینیم اینها در دنیای جدید چه اقتضائاتی دارند؟

دلایل را می توان به دو دسته تقسیم کرد. نخست دلایل سیاسی که در لایۀ بالایی قرار گرفته و برای همگان روشن است. براین اساس به خاطر تقابل با دشمن مشترک، باید وحدت داشته باشیم که به عنوان مؤید برای اثبات آن به آیات و روایات نیز متمسک می‌شویم.

دلایل فرهنگی در لایۀ زیرین و پنهان قرار گرفته‌اند به نوعی که در وهلۀ نخست برای همگان آشکار نیستند. براساس این دلیل، حقانیت شیعه با تکیه بر مشترکات فرهنگی و عدم تأکید بر منازعات، یبشتر و بهتر آشکار می‌شود. حتی اگر حقانیت شیعه در این برای همگان آشکار نشود، فضایی فراهم می‌آوریم که مبتنی بر اقتدار فرهنگی به دست آمده بهتر می‌توانیم شیعه را گسترش دهیم.

در مورد علت‌ها نیز می‌توان آنها را به دو دستۀ سیاسی و فرهنگی تقسیم کرد. علت‌های سیاسی در لایۀ بیرونی و آشکار جنگ‌های فراوانی است که در تاریخ شیعه و سنی رخ داده است و هیچ گاه نیز به پیروزی نهایی یکی از این دو ختم نشده و نخواهد شد. این علت موجب می شود انسان به بیهوده بودن این جنگها پی برده و به وحدت روی بیاورد.

علت فرهنگی که در لایۀ پنهان قرار می‌گیرد خاطرنشان می‌سازد قرن‌های متمادی منازعات دینی و تمرکز بر اختلاف‌ها، هر چند قلمرو اعتقادی هر یک از شیعه و سنی را حفظ می‌کند، اما در نهایت موجب اثبات حقانیت یکی و ابطال دیگری برای همگان نمی شود. این علت نیز به همان وحدت فرهنگی منجر خواهد شد.

تبیین جهانی شدن

ایشان در ادامۀ بحث به تبیین مسئلۀ جهانی شدن در دنیای معاصر پرداختند: پس از بیان این مقدمه باید موقعیت جهانی و وضعیت خود را در دنیای معاصر ترسیم کرده و بسنجیم. مهمترین تحول جامعه‌شناختی زمان ما، مسئلۀ جهانی شدن است که اثرات فکری، فرهنگی و دینی زیادی دارد. جهانی شدن، فراوانی، گستردگی و شدت یافتن ارتباطات در وهلۀ نخست است. امروز فرآیند ارتباطات آنچنان فراوانی یافته که در هر حیطه‌ای امکان ارتباط بین‌المللی فراهم است. همچنین گستردگی آن موجب شده تا امکان ارتباط با دورترین نقاط دنیا نیز فراهم شود. شدت یافتن نیز به این معناست که اگر اتفاقی در نقطه‌ای از جهان رخ دهد، آثار آن بر دیگر نقاط و مناطق نیز مشهود خواهد بود. این بُعد مادی جهانی شدن بود، اما بُعد ذهنی آن به معنای افزایش یا تراکم آگاهی نسبت به جهان به مثابۀ یک کل متراکم است. در این حالت، سرنوشت همۀ مردم دنیا به یکدیگر وابسته است که در وجوه مختلف ارتباطات اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و… خود را نشان می‌دهد. همین ذهنیت موجب می‌شود مثلاً عده‌ای در گوشه‌ای از دنیا نسبت به افزایش تولید گازهای گلخانه‌ای در کارخانه‌های آمریکایی اعتراض کنند، چون می دانند اثرات این گازها بر زندگی مردم تمام دنیا احساس خواهد شد. ظهور برخی از ادیان و معنویت‌های جدید (فازع از درستی و نادرستی آن) نیز ناشی از همین ذهنیت جهانی شده است که در پی یکی کردن انسان‌ها و دنبال کردن سرنوشت واحد آنها در جهان امروز هستند.

اقتضائات جهانی شدن و وحدت شیعه و سنی

دکتر محمدمسعود سعیدی در نهایت پس از تبیین جهانی شدن، اقتضائات آن را بر بحث وحدت شیعه و سنی برشمردند: براساس توصیفی که از جهانی شدن به دست دادیم، دلایلی که پیشتر برای وحدت شیعه و سنی برشمردیم، بیشتر صدق می‌یابد. در فرآیند سیاسی شدن دشمن مشترک تنها مختص ما (شیعه و سنی) نیست، بلکه استثمارگران غربی به طور کلی دشمن تمام ادیان هستند و در پی از بین بردن معنویات و اخلاقیات هستند و چیزی جز منافع‌شان برای‌شان اهمیت ندارد. این امر وحدت همۀ ادیان را برابر دشمن مشترک می‌طلبد. دلیل فرهنگی نیز در این فرآیند گسترش می‌یابد یعنی در اینجا نیز برمشترکات همۀ ادیان و انسان‌ها تأکید می‌شود و متعاقباً فرصت بیشتری برای گسترش قلمرو فرهنگی ما در جهان یکپارچه به وجود می‌آید.

حال تمام اینها باید پیش از وقوع علت‌ها یعنی جنگ‌ها و نزاع‌های بی‌فیاده باشد، چون در عصر جهانی شدن، علت‌ها نیز تشدید می‌یابد و قهراً اگر جنگی رخ دهد، بسیار گسترده و بی پایان خواهد بود. در بُعد فرهنگی نیز در عصر جهانی شده هیچ گاه نمی توان حقانیت یک دین را بر دین دیگر به نحوی اثبات کرد که همگان بپذیرد، بنابراین باید پیش از وارد عرصۀ بی پایان دامن زدن به اختلافات شویم، به اقتضای دلیل‌ها به وحدت روی آوریم.