تحلیل ابعاد نهفته صلح امام حسن(ع)؛
صلحی برای عزت؛ چگونه امام حسن(ع) با عقب‌نشینی راه پیروزی را هموار کرد؟
صلح امام حسن(ع) نه یک پایان، که آغاز مسیری بود برای آشکار شدن چهره باطل و تثبیت هویت عزت‌محور شیعه؛ راهی که به عاشورا ختم شد، اما از هوشمندی تاریخی امام مجتبی(ع) آغاز گردید.
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی پژوهشکده اسلام تمدنی، در دومین جلسه از سلسله نشست‌های علمی با موضوع «پنج تأثیر صلح امام حسن(ع) در برپایی قیام عاشورا» که با سخنرانی محمد باغستانی مدیر گروه و عضو هیأت علمی گروه هنر و تمدن اسلامی پژوهشکده اسلام تمدنی برگزار شد، نقش صلح در بازسازی هویت شیعه، مدیریت تحقیر ظاهری و مهندسی افکار عمومی در دوران پسا‌صلح مورد بررسی قرار گرفت.
باغستانی سخنان خود را با طرح یک سؤال بنیادین آغاز کرد: چرا امام حسن(ع) زمان پایان صلح را مشخص نکردند؟ چرا نگفتند تا زمان شهادت من صلح پابرجاست؟ چرا واژه‌ای مبهم مثل “مرگ معاویه” را به‌عنوان پایان صلح انتخاب کردند؟
وی در پاسخ به این پرسش، به راهبردهای پنهان در رفتار امام مجتبی(ع) اشاره کرد و گفت: امام به‌جای تعیین تاریخ قطعی، یک افق مبهم برای پایان صلح ترسیم کردند. این انتخاب، در ظاهر یک ابهام سیاسی بود اما در باطن، ترفندی برای حفظ انعطاف و غافل‌گیری دشمنان و آماده‌سازی جامعه شیعه بود.
تحقیر ظاهری یا عزت پنهان؟
بخش اصلی جلسه به بررسی نحوه مواجهه امام حسن(ع) با مسئله تحقیر اجتماعی پس از صلح اختصاص یافت. باغستانی تأکید کرد: صلح، گرچه در ظاهر با پذیرش شرایط دشمن همراه بود، اما در واقع بستری برای بازیابی عزت شیعه بود. امام حسن(ع) تحقیر ظاهری را پذیرفتند اما آن را به فرصتی برای عمق‌بخشی به عزت درونی امت تبدیل کردند. این دقیقاً همان نقطه‌ای است که جامعه از ظاهرگرایی فاصله می‌گیرد و به بلوغ فکری می‌رسد.
عضو هیأت علمی پژوهشکده اسلام تمدنی با استناد به مفاهیم قرآنی افزود: در منطق قرآن، عزت متعلق به خدا، پیامبر و مؤمنان است. این عزت، وابسته به قدرت بیرونی نیست بلکه ریشه در انتخاب حق دارد. امام حسن(ع) با صلح، امت را از یک درگیری فرسایشی بیرون کشیدند تا زمینه برای ظهور عزت پایدار فراهم شود.
تثبیت هویت تاریخی شیعه؛ از امام حسن تا عاشورا
در بخش دیگری از جلسه، باغستانی به موضوع هویت تاریخی شیعه پرداخت و گفت: قرآن از ما می‌خواهد که بفهمیم به کدام جریان تاریخی تعلق داریم؛ جریان حق یا باطل. امام حسن(ع) با صلح خود، این خطوط را پررنگ کردند. صلح موجب شد چهره واقعی معاویه و بنی‌امیه برای مردم آشکار شود و جامعه از درون، آماده قیامی شود که امام حسین(ع) پرچم‌دار آن شد.
وی افزود: اگر صلح امام حسن(ع) نبود، نه شناخت دقیقی از دشمن شکل می‌گرفت، نه افکار عمومی آماده می‌شد، نه بدنه مؤمنین فرصت می‌یافتند تا خود را در میدان آزمون وفاداری بیازمایند.
صلحی که مقدمه‌ی قیام بود
مدیر گروه هنر و تمدن اسلامی پژوهشکده اسلام تمدنی، صلح امام حسن(ع) را «آتش زیر خاکستر» توصیف کرد و آن را هوشمندانه‌ترین انتخاب برای عبور از بحران و آماده‌سازی نهضت عاشورا دانست: امام، با استفاده از فضای مبهمِ صلح، هم دشمن را غافل کرد، هم یاران را غربال، و هم پایه‌گذار یک آگاهی جمعی شد که در کربلا تجلی یافت.
وی سخنانش را با این جمله به پایان برد: امام حسن(ع) صلح نکردند تا شکست بخورند؛ صلح کردند تا تاریخ پیروز شود. و تاریخ، با عاشورا پاسخ این تدبیر را داد.
شایان ذکر است، این جلسه، بخشی از سلسله‌نشست‌های پژوهشی با هدف تبیین ابعاد عمیق و کمتر شنیده‌شده صلح امام حسن(ع)است.
بدون دیدگاه