تبیین دقیق نقش کنش سیاسی اهل بیت در تحولات تاریخی شیعه
صلح، بیعت، قیام؛ پیوندهای ژرف امام حسن(ع) و امام حسین(ع) در آیینه‌ی تاریخ
چهارمین نشست علمی محمد باغستانی با بررسی واکنش سیاسی امام حسین(ع) به بیعت یزید و نامه‌نگاری‌های مردم کوفه برگزار شد
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی پژوهشکده اسلام تمدنی، در چهارمین جلسه از سلسله‌نشست‌های «تأثیر صلح امام حسن(ع) در برپایی قیام عاشورا»، محمد باغستانی مدیر گروه و عضو هیأت علمی گروه هنر و تمدن اسلامی پژوهشکده اسلام تمدنی، با تحلیل محتوای نامه‌های مردم کوفه به امام حسین(ع) و بررسی پاسخ آن حضرت، نشان داد که چگونه صلح امام حسن(ع) بستری سیاسی برای کنشگری آینده شیعه فراهم کرد.
وی در ابتدای سخن با اشاره به سه اثر مهم صلح امام حسن(ع) که در جلسات گذشته تبیین شده بود، این جلسه را به بررسی واکنش سیاسی امام حسین(ع) به درخواست بیعت یزید و هجرت از مدینه به مکه اختصاص داد.
باغستانی در تحلیل خود، حرکت شبانه امام از مدینه و پناه بردن به مکه را نه تنها عدم پذیرش بیعت، بلکه اقدامی حساب‌شده برای صیانت از حیات سیاسی اسلام ناب دانست.
وی با استناد به چهار نامه برجسته از سوی سران شیعه کوفه به امام حسین(ع) که با مضامینی سیاسی، از آن حضرت دعوت به رهبری و قیام داشتند، نشان داد که این دعوت‌ها نه از سر احساسات بلکه بر پایه شناخت ظرفیت امام و تجربه تاریخی حکومت‌های علوی و حسنی بوده است.
عضو هیأت علمی پژوهشکده اسلام تمدنی محتوای این نامه‌ها را تبلور یک «خواست سیاسی مردمی» خواند و افزود: در این نامه‌ها، مردم نه از واعظ و خطیب، بلکه از یک پیشوا و حاکم دعوت می‌کنند؛ این یعنی بازخوانی حق سیاسی ملت.
باغستانی در ادامه با تفسیر پاسخ امام حسین(ع) به نامه‌ها، تاکید کرد که امام، دعوت مردم را مشروط به تحقق رأی اکثریت و اجماع نخبگان دانست و مأموریت مسلم بن عقیل را نیز در همین چارچوب ارزیابی کرد؛ اقدامی که خود نشانگر هوشمندی سیاسی امام و وفاداری به مدل حکومت مردمی پیشینیان بود.
سه شاهد روشن بر سیاسی بودن نهضت امام حسین(ع) پاسخ رسمی امام حسین(ع) که مشحون از تأکید بر مشروعیت سیاسی دعوت مردم بود، ارسال نماینده ویژه (مسلم بن عقیل) برای بررسی وضعیت میدانی در کوفه و حرکت رسمی امام از مکه به سوی عراق، پس از تأیید بیعت هجده هزار نفر با مسلم.
باغستانی با بازخوانی پیوست‌های تحلیلی این وقایع، صلح امام حسن(ع) را زمینه‌ساز مشروعیت‌یابی این دعوت دانست و گفت: امام حسن(ع) با تن دادن به صلح، دومین مرحله از نقش مردم در نظام اسلامی را تثبیت کرد؛ یعنی نه تنها در تأسیس، بلکه در فروپاشی حکومت نیز مردم نقش دارند. امام حسین(ع) نیز این صحنه را تکرار کرد.
وی با ذکر نقش تاریخی کوفه در دو دولت علوی و حسنی، افزود: اهالی کوفه، پس از تجربه ۲۰ سال حکومت معاویه، در پی توبه تاریخی و بازگشت به همان حق سیاسی بودند که پیش‌تر رها کرده بودند.
در پایان، مدیر گروه هنر و تمدن اسلامی پژوهشکده اسلام تمدنی به تأملات نهایی نشست اشاره کرد و اذعان داشت: آنچه در این گفت‌وگوها روشن می‌شود، نقش مهم تضارب آراء در پختگی ایده‌های نو و استخراج لایه‌های پنهان تاریخ سیاسی شیعه است. این مباحث باید به تألیف مقاله و تبدیل به منبعی برای بازاندیشی جدی در تاریخ‌نگاری قیام عاشورا بیانجامد.
بدون دیدگاه