نشست تحلیلی بر آرای آگوست کُنت و علامه طباطبایی در باب مناشی، تنوع و تکامل ادیان

همزمان با روز جهانی فلسفه و در سالروز ارتحال علامه سید محمدحسین طباطبایی(ره)؛

نشست تحلیلی بر آرای آگوست کُنت و علامه طباطبایی در باب مناشی، تنوع و تکامل ادیان برگزار شد

مهدی قاسمی در این نشست، با تحلیل تطبیقی دو سنت فکری غرب و جهان اسلام، به نقد مبانی پوزیتیویسم، طرح نظریه فطرت و تبیین موضع علامه طباطبایی در برابر پلورالیسم دینی پرداخت.

به گزارش پایگاه اطلاع رسانی پژوهشکده اسلام تمدنی، به مناسبت سالروز ارتحال حکیم و مفسر برجسته جهان اسلام، علامه سید محمدحسین طباطبایی(ره)، و در تقارن با روز جهانی فلسفه، نشست تخصصی تحلیلی بر آرای آگوست کُنت و علامه طباطبایی در باب مناشی، تنوع و تکامل ادیان به همت مجمع عالی حکمت اسلامی شعبه خراسان و با همکاری پژوهشکده اسلام تمدنی و اداره کل پژوهش دفتر تبلیغات اسلامی خراسان رضوی در مشهد برگزار شد.

در این نشست، مهدی قاسمی، محقق رسمی گروه حکمت و کلام جدید پژوهشکده اسلام تمدنی، با تشریح تفاوت‌های عمیق رویکرد پوزیتیویستی آگوست کنت و فلسفه دینی علامه طباطبایی، ابعاد نوینی از مسئله دین در دو سنت فکری متفاوت را تبیین کرد.

وی در توضیح دیدگاه آگوست کنت، منشأ دین را در چارچوب «قانون مراحل سه‌گانه» او بازخوانی کرد؛ مراحلی که از فتیشیسم و چندخدایی آغاز شده و به یکتاپرستی و سپس عبور از دین سنتی و ورود به مرحله اثباتی می‌رسد. وی تأکید کرد که از نگاه کنت، دین محصول ناپختگی ذهن بشر است و در نهایت باید جای خود را به «دین انسانیت» بسپارد.

در ادامه، قاسمی با تکیه بر مبانی علامه طباطبایی در تفسیر المیزان، منشأ دین را «نیاز فطری انسان به پرستش»، «هدایت الهی» و «عقلِ طالبِ قانون کامل» دانست و توضیح داد: از نظر علامه، ادیان الهی در حقیقت واحدند و اختلاف آن‌ها صرفاً در شریعت‌های متناسب با زمان و ظرفیت بشر است.

وی افزود: در نگاه علامه، تکثر ادیان نه به معنای وجود حقیقت‌های متعدد، بلکه تنوع در شرایع برای رسیدن به یک حقیقت واحد است.

بخش مهمی از نشست به بررسی «پروژه وحدت متعالی ادیان» در اندیشه هانری کربن و سنت‌گرایان اختصاص یافت. قاسمی ضمن نقد این رویکرد، با اشاره به مبانی قرآنی و تحلیلی علامه، تصریح کرد: ایشان قائل به پلورالیسم دینی نیست و شریعت‌های مختلف را مسیرهایی می‌داند که در نهایت به «دین واحدِ نزد خدا» ختم می‌شوند.

این نشست، گامی دیگر در تبیین نگاه عمیق علامه طباطبایی به مسئله دین و گفت‌وگوی میان سنت فلسفی اسلامی و اندیشه‌های غربی به شمار می‌رود.