عضو هیئت علمی پژوهشکده اسلام تمدنی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با بیان اینکه طبق مطالعاتی که در قرآن داشته‌ام، آنچه که موجب جهالت دینی می‌شود را در چند عامل دیده‌ام، گفت: بخشی از این موانع مربوط به موانع فردی است که در قرآن به‌عنوان پیروی از هوای نفس، دورویی، نفاق، شتاب‌زدگی‌ها و… از آن یاد می‌شود.
به گزارش روابط عمومی پژوهشکده اسلام تمدنی، سیدعلی‌نقی ایازی، عضو هیئت علمی گروه قرآن و مطالعات اجتماعی پژوهشکده اسلام تمدنی ، روز ۲۹ شهریورماه در نشست نقد و بررسی کتاب «در دادگاه جهل مقدس» در پردیس کتاب مشهد در خصوص امتیازات این کتاب اظهار کرد: مهم‌ترین امتیاز این کتاب، مسئله محور بودن آن است، در این کتاب سعی شده تا مسئله جهالت مقدس براساس نمونه‌های تاریخی و شواهد از صدر اسلام تاکنون مورد بررسی قرار گیرد.
وی ادامه داد: متأسفانه در دیگر کتاب‌ها، مسئله محور بودن آنطور که باید دیده نشده است، اگر چه که موضوع محوری نیز دارای اهمیت بوده و می‌تواند راهگشا باشد، اما آنچه که ما را به مقصود می‌رساند، مسئله‌محور بودن است. در مسئله‌محور بودن، نویسنده نسبت به امری دغدغه داشته و خلأهای فرهنگی موجود در جامعه را نشان می‌دهد.
این عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی بیان کرد: اندیشه‌ورزی و خردورزی در جامعه ما کاهش پیدا کرده است، اگر چه که جهل به‌عنوان یک نعمت بزرگ و درست شناخته شده، اما با شرایطی که ذکر شد، باید نسبت به جهل خود، علم و آگاهی داشته و زمینه رشد و تعالی خود را فراهم کنیم. در مقابل اگر دچار این اختلال شویم و ندانیم و نتوانیم به‌درستی از آن استفاده کنیم به همان وجه مخرب و نادرست جهل رسیده‌ایم که قطعاً آثار سوئی به‌دنبال خواهد داشت.
ایازی مطرح کرد: طبق مطالعاتی که در قرآن داشته‌ام، موانع اندیشه‌ورزی و آنچه که موجب جهالت دینی می‌شود را در چند عامل دیده‌ام، بخشی از این موانع مربوط به موانع فردی است که در قرآن به‌عنوان پیروی از هوای نفس، دورویی، نفاق، شتاب‌زدگی‌ها و… از آن یاد می‌شود. قرآن چنین افرادی را جاهل دانسته و در آیات زیادی نیز به آنان و ویژگی‌هایشان اشاره کرده است.
وی افزود: موانع دیگر نیز به‌عنوان موانع اجتماعی شناخته می‌شوند، درک نامناسب از عناصر فرهنگی در جامعه منجر به جهالت می‌شود. به عبارت دیگر عناصر دین‌ورزی به‌درستی در جامعه تبیین نشده و معرفت به‌درستی صورت نمی‌گیرد. زمانیکه عرصه‌های تبلیغ و آگاهی بخشی در جامعه ما به دست تریبون‌هایی بیافتد که لیاقت ارائه آن را ندارند، قطعاً این عناصر به‌درستی تبیین نخواهند شد.
این عضو هیئت علمی پژوهشکده اسلام تمدنی اظهار کرد: چنین تریبون‌هایی باعث می‌شوند تا مطالبی به نام دین به گوش مخاطبان برسد که نه تنها جزئی از دین نبوده بلکه مخرب دین نیز هستند که این مسئله به همان جهل مرکب ختم شده و نتایج مضری خواهد داشت. نکته مهمی که در آیات و روایات به آن اشاره شده، این است که پیروی از رهبری کسانی که صلاحیت‌های رهبری متدینین را داشته باشند بسیار مهم است، بنابراین باید ائمه خود را در زمان غیبت به‌درستی بشناسیم.
ایازی بیان کرد: بخشی از این نارسایی‌ها و وقوع جهل مقدس نتیجه تعاملات اجتماعی است که در جامعه محقق شده و در جامعه نیز به آن اشاره شده است، این نارسایی‌ها شامل کنش‌های مغرورانه مبتنی بر حسادت و سرکشی، مناسبت‌های اجتماعی نادرست و… به‌درستی میان دین ورزان تبیین نشده است. افرادی که به این نارسایی‌ها دچار هستند، عقاید خود را عین دین دانسته و اگر کسی غیر از این بیاندیشد آن را تکفیر خواهد کرد. قرآن از چنین افرادی به عنوان خودخواه یاد می‌کند و می‌گوید این افراد تعاملات را به درستی نیاموخته‌اند.
وی ادامه داد: بخش دوم نیز در سطح بالاتر مربوط به فراگیر شدن کنش نوع اول است، یعنی خودخواهی‌های جمعی اشاعه پیدا کرده و یه اصطلاح افراد جامعه‌پذیر می‌شوند. همانطور که در قبل به آن اشاره شد، ما گر عالمان دین به‌درستی آنان را تبیین نکرده باشند و یا افرادی موقعیت‌ها را اشغال کرده باشند که معارف دین را به‌درستی بیان نکنند، به تدریج میان افراد درونی خواهد شد، تبدیل به بخشی از وجود آنان شده و خطراتش نیز به مراتب خطرناک‌تر خواهد بود.
این عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی بیان کرد: در مرحله اول در صورت عدم اشاعه آن نارسایی‌ها می‌توان آنان را کنترل کرد، اما در غیر این صورت مدیریت‌پذیری آن دشوار‌تر خواهد شد و در مرحله‌های بعد نیز تفکر‌های جمعی و اشاعه یافته این اختلالات در مناسبت‌های جمعی بروز پیدا خواهند کرد. نسبت به این بخش باید یک بازنگری جدی صورت گیرد و آن را به هنجار تبدیل کند.
ایازی مطرح کرد: اگر بنا به دین‌داری ماست، این دین‌داری باید همراه با معرفت باشد و در همین نقطه نیز اختلالات شکل خواهند گرفت. نهاد‌های جامعه‌پذیر کننده ما فرآیند اندیشه‌ورزی را به‌درستی نیاموخته‌اند و در اعضای خود نیز درونی نکرده‌اند.
وی افزود: تقویت دینی ما در نظام اجتماعی چگونه است؟ آیا روحیه پرسشگری در فرزندان ما برای فراگیری معارف دینی وجود دارد یا خیر؟ اگر وجود دارد به چه میزان است؟ ما باید نسبت به این احتلال جدی اندوهگین باشیم در حالیکه در معارف دینی ما اینگونه نیست، ما فقط از ذات اقدس الهی آن هم نسبت به یک مرحله از آن نمی‌توانیم ورود پیدا کنیم، اما می‌توانیم نسبت به همه چیز پرسش‌گر باشیم.
این عضو هیئت علمی گروه قرآن و مطالعات اجتماعی اظهار کرد: ما آموزش صحیح تفکر راهم به‌درستی یاد نگرفته‌ایم، این عدم آموزش صحیح جهالت‌آور است و اگر از نوع دین‌داری باشد خطرناک‌تر خواهد بود. این مسئله در بخش فرد در اجتماع، در امور جماعتی، ساختار اجتماعی و نظام‌های سیاسی ما در قرآن به طاغوت معروف بوده و خود به تنهایی دامنه وسیعی را پوشش می‌دهد. کلمه طاغوت مختص افراد بی‌دین نیست، بلکه مربوط به دین‌دارانی است که به‌درستی در نظام و ساختار حکومتی جای نگرفته باشند.
ایازی بیان کرد: ساختارهای اجتماعی ما نیز به نوعی مشوق و مروج جهالت‌پروری است. نمونه‌ها و شواهدی که در کتاب جهل مقدس به آن اشاره شده، کسانی بودند که به قصد روشنگری مطالبشان را مطرح می‌کردند، اما از جانب حکومت‌ها محکوم می‌شدند. ما باید دغدغه‌مند باشیم و نسبت به آنچه مطالعه می‌کنیم و می‌نویسیم مسئله‌محور عمل کنیم.
بدون دیدگاه