دکتر محمد باغستانی؛
واقعه عاشورا؛ سرآغاز علنی شدن نمادهای شیعی
محمد باغستانی کوزه‌گر، عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی بیان کرد: واقعه عاشورا، واقعه‌ای است که در مسیر تاریخ تشیع، سرآغاز علنی‌تر شدن نمادهای شیعی در یک نیم‌روز است.
به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی به نقل از خبرگزاری ایکنا از خراسان رضوی، محمد باغستانی کوزه‌گر، عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، شامگاه گذشته، ۱۹ شهریورماه، در نشستی مجازی با موضوع «خرابه شام، نماد مظلومیت اهل بیت(ع) در کربلا» که به همت پژوهشکده اسلام تمدنی برگزار شد، اظهار کرد: واقعه خرابه شام و نقش‌آفرینی دختر کوچک امام حسین(ع)، یکی از موضوعات مورد بحث در سال‌های اخیر بوده که دو دیدگاه متفاوت در این خصوص ظهور کرده است، اما در حقیقت ماهیت این واقعه یک ماهیت تاریخی است و طبیعتاً اشکالاتی هم در خصوص این شخصیت مطرح شده که این اشکالات همواره اشکالات تاریخی هستند.
وی با اشاره به دو دیدگاهی که در خصوص شخصیت حضرت رقیه(س) وجود دارد عنوان کرد: دیدگاه اول، رقیه خاتون(س) را پذیرفته است و بر این باور هستند که مدفن ایشان در شام وجود دارد و دیدگاه دوم هم این است که تردید دارند امام حسین(ع) دختری به نام رقیه داشته‌اند و همواره مزار منسوب به ایشان نیز محل بحث و گفت‌وگو قرار گرفته است.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی گفت: در علم تاریخی برای تشخیص واقعیت رخدادها مانند هر علم دیگری که نیاز به برخی اسناد و شواهد است، اسناد تاریخی اصل اساسی و مهم هستند و طبیعتاً هرچه این اسناد به نقل جزئیات پرداخته باشند، مورخ می‌تواند گزارش و تحلیل‌های دقیق‌تری برای بازخوانی و بازنمایی یک رویداد در اختیار خوانندگان خود قرار دهد.
باغستانی بیان کرد: از این‌رو باید گفت که درباره حضرت رقیه(س) تنها نمی‌توان به کتاب‌های تاریخی مراجعه کرد، بلکه این امر نیاز به جست‌وجوی وسیع‌تری دارد و در این میان دسته‌ای از کتاب‌ها که در خصوص حضرت رقیه(س) به عنوان فرزند امام حسین(ع) و نسل سادات در این خاندان به عنوان سادات علوی هستند و نوشته‌های دقیق‌تری آورده است کتاب‌هایی است که درباره تبار نامه خاندان پیامبر(ص) و سیدالشهدا(ع) نگارش شده و یکی از این آثار که در قرن ششم نوشته شده، لباب‌الانساب بیهقی است که در این کتاب با توجه به سبک نوشتاری و استفاده از عبارت‌های دقیقی که درباره حضرت رقیه(س) به کار برده است، می‌توان اصل وجود حضرت رقیه(س) را پذیرفت.
وی تصریح کرد: بنابراین خرابه شام را می‌توان از یک رخداد تاریخی تا یک نماد مذهبی در یک واقعه‌ای که تمامی آن به یک نماد مذهبی تعریف شده است نگاه کنیم و در حقیقت واقعیت‌ها و رخدادهای تاریخی همواره از ظرفیت نمادپردازی برخوردار نیستند و باید وجه و یا وجوهی از یک رخداد تاریخی اعم از زمان، مکان، شخصیت‌ها و رفتارهایی که داشته‌اند ظرفیت نمادین داشته باشند و بتوانند معنای دیگری را که با آن واقعه مرتبط است نمایندگی و یک معنا را به ذهنیت دیگر پیروان در ادوار دیگر منتقل کنند.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی تصریح کرد: در این میان هر اندازه که ادیان از قدرت نمادپردازی بیشتری برخوردار باشند، امکان جاودانگی خود را در طول زمان برای پیروان خود به ارمغان خواهند آورد. برای نمونه یکی از دلایل ویژه در غلبه تشیع بر دیگر مذاهب در ایران پس از دوره اسلامی بدون تردید توانایی این مذهب در خلق نمادهای فکری، فرهنگی، سیاسی و اجتماعی است.
باغستانی اضافه کرد: در این میان، از جمله شخصیت‌های مطرح در تاریخ تشیع، امام علی(ع) است که با توجه به صفات ویژه‌ای که در این شخصیت وجود دارد باعث شده ایشان را از شخصیت‌های معاصر و حتی پس از خود، بالاتر برده و تبدیل به یک اسطوره دست‌نیافتنی کرده و به نوعی نمادی برای القاء یک فرهنگ، عقاید و باورهای بی‌نظیری در میان علاقه‌مندان به خود قرار داده است.
وی اظهار کرد: واقعه عاشورا نیز در مسیر تاریخ تشیع، واقعه‌ای است که سرآغاز علنی‌تر شدن نمادهای شیعی در یک نیم‌روز است. افرادی چون امام حسین(ع)، یاران و اصحاب ایشان و همچنین حضور زنان و کودکان در این روز بزرگ هرکدام ترکیب ناهمگونی برای انجام یک نبرد و دفاع است که در حقیقت حضور هر یک از این افراد از یک بعد اسطوره‌ای برخوردار است.
قدرت نمادسازی مذهب تشیع
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی ادامه داد: در حقیقت اگر افراد به این واقعه تاریخی توجه داشته باشند و جزئیات آن را مطالعه کنند می‌توانند قدرت نمادسازی علنی شیعی را ببینند، چرا که خلق شخصیت‌های اسطوره‌ای در تاریخ تشیع باعث شده که این مذهب به یک قدرت والا و گسترده در خلق نمادها دست پیدا کند و همین امر نیز عامل گسترش و تداوم تاریخی این مذهب تا امروز شده است.
باغستانی اظهار کرد: از این‌رو اگر به شخصیت حضرت رقیه(س) توجه داشته باشیم، می‌توان گفت که ایشان نمادی از مظلومیت اهل بیت(ع) هستند، اما در زمان اسارت به همراه سایر کاروانیان از روحیه با صلابتی برخوردار بودند و این روحیه با صلابت آن‌ها از این افراد اسطوره‌هایی ساخته و توانسته آن‌ها را فراتر از قهرمانان یک واقعه تاریخی معرفی کند.
به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی به نقل از خبرگزاری ایکنا از خراسان رضوی، محمد باغستانی کوزه‌گر، عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، شامگاه گذشته، ۱۹ شهریورماه، در نشستی مجازی با موضوع «خرابه شام، نماد مظلومیت اهل بیت(ع) در کربلا» که به همت پژوهشکده اسلام تمدنی برگزار شد، اظهار کرد: واقعه خرابه شام و نقش‌آفرینی دختر کوچک امام حسین(ع)، یکی از موضوعات مورد بحث در سال‌های اخیر بوده که دو دیدگاه متفاوت در این خصوص ظهور کرده است، اما در حقیقت ماهیت این واقعه یک ماهیت تاریخی است و طبیعتاً اشکالاتی هم در خصوص این شخصیت مطرح شده که این اشکالات همواره اشکالات تاریخی هستند.
وی با اشاره به دو دیدگاهی که در خصوص شخصیت حضرت رقیه(س) وجود دارد عنوان کرد: دیدگاه اول، رقیه خاتون(س) را پذیرفته است و بر این باور هستند که مدفن ایشان در شام وجود دارد و دیدگاه دوم هم این است که تردید دارند امام حسین(ع) دختری به نام رقیه داشته‌اند و همواره مزار منسوب به ایشان نیز محل بحث و گفت‌وگو قرار گرفته است.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی گفت: در علم تاریخی برای تشخیص واقعیت رخدادها مانند هر علم دیگری که نیاز به برخی اسناد و شواهد است، اسناد تاریخی اصل اساسی و مهم هستند و طبیعتاً هرچه این اسناد به نقل جزئیات پرداخته باشند، مورخ می‌تواند گزارش و تحلیل‌های دقیق‌تری برای بازخوانی و بازنمایی یک رویداد در اختیار خوانندگان خود قرار دهد.
باغستانی بیان کرد: از این‌رو باید گفت که درباره حضرت رقیه(س) تنها نمی‌توان به کتاب‌های تاریخی مراجعه کرد، بلکه این امر نیاز به جست‌وجوی وسیع‌تری دارد و در این میان دسته‌ای از کتاب‌ها که در خصوص حضرت رقیه(س) به عنوان فرزند امام حسین(ع) و نسل سادات در این خاندان به عنوان سادات علوی هستند و نوشته‌های دقیق‌تری آورده است کتاب‌هایی است که درباره تبار نامه خاندان پیامبر(ص) و سیدالشهدا(ع) نگارش شده و یکی از این آثار که در قرن ششم نوشته شده، لباب‌الانساب بیهقی است که در این کتاب با توجه به سبک نوشتاری و استفاده از عبارت‌های دقیقی که درباره حضرت رقیه(س) به کار برده است، می‌توان اصل وجود حضرت رقیه(س) را پذیرفت.
وی تصریح کرد: بنابراین خرابه شام را می‌توان از یک رخداد تاریخی تا یک نماد مذهبی در یک واقعه‌ای که تمامی آن به یک نماد مذهبی تعریف شده است نگاه کنیم و در حقیقت واقعیت‌ها و رخدادهای تاریخی همواره از ظرفیت نمادپردازی برخوردار نیستند و باید وجه و یا وجوهی از یک رخداد تاریخی اعم از زمان، مکان، شخصیت‌ها و رفتارهایی که داشته‌اند ظرفیت نمادین داشته باشند و بتوانند معنای دیگری را که با آن واقعه مرتبط است نمایندگی و یک معنا را به ذهنیت دیگر پیروان در ادوار دیگر منتقل کنند.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی تصریح کرد: در این میان هر اندازه که ادیان از قدرت نمادپردازی بیشتری برخوردار باشند، امکان جاودانگی خود را در طول زمان برای پیروان خود به ارمغان خواهند آورد. برای نمونه یکی از دلایل ویژه در غلبه تشیع بر دیگر مذاهب در ایران پس از دوره اسلامی بدون تردید توانایی این مذهب در خلق نمادهای فکری، فرهنگی، سیاسی و اجتماعی است.
باغستانی اضافه کرد: در این میان، از جمله شخصیت‌های مطرح در تاریخ تشیع، امام علی(ع) است که با توجه به صفات ویژه‌ای که در این شخصیت وجود دارد باعث شده ایشان را از شخصیت‌های معاصر و حتی پس از خود، بالاتر برده و تبدیل به یک اسطوره دست‌نیافتنی کرده و به نوعی نمادی برای القاء یک فرهنگ، عقاید و باورهای بی‌نظیری در میان علاقه‌مندان به خود قرار داده است.
وی اظهار کرد: واقعه عاشورا نیز در مسیر تاریخ تشیع، واقعه‌ای است که سرآغاز علنی‌تر شدن نمادهای شیعی در یک نیم‌روز است. افرادی چون امام حسین(ع)، یاران و اصحاب ایشان و همچنین حضور زنان و کودکان در این روز بزرگ هرکدام ترکیب ناهمگونی برای انجام یک نبرد و دفاع است که در حقیقت حضور هر یک از این افراد از یک بعد اسطوره‌ای برخوردار است.
قدرت نمادسازی مذهب تشیع
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی ادامه داد: در حقیقت اگر افراد به این واقعه تاریخی توجه داشته باشند و جزئیات آن را مطالعه کنند می‌توانند قدرت نمادسازی علنی شیعی را ببینند، چرا که خلق شخصیت‌های اسطوره‌ای در تاریخ تشیع باعث شده که این مذهب به یک قدرت والا و گسترده در خلق نمادها دست پیدا کند و همین امر نیز عامل گسترش و تداوم تاریخی این مذهب تا امروز شده است.
باغستانی اظهار کرد: از این‌رو اگر به شخصیت حضرت رقیه(س) توجه داشته باشیم، می‌توان گفت که ایشان نمادی از مظلومیت اهل بیت(ع) هستند، اما در زمان اسارت به همراه سایر کاروانیان از روحیه با صلابتی برخوردار بودند و این روحیه با صلابت آن‌ها از این افراد اسطوره‌هایی ساخته و توانسته آن‌ها را فراتر از قهرمانان یک واقعه تاریخی معرفی کند.
بدون دیدگاه