کمیسیون تخصصی ویژه برنامه بزرگداشت علامه طباطبایی- زبان قرآن در داستان خلقت انسان رئالیسم با سمبلیسم از منظر علامه طباطبایی

معرفی برنامه

در کمیسیون تخصصی بزرگداشت علامه طباطبایی مطرح شد؛

زبان قرآن در داستان خلقت انسان رئالیسم یا سمبلیسم از منظر علامه طباطبایی

سیدمجید ظهیری: علامه طباطبایی معتقد است آفرینش انسان آنی و بدون گذشت زمان بوده و تدریجی در این زمینه صورت نگرفته است.

به گزارش پایگاه اطلاع رسانی پژوهشکده اسلام تمدنی، نشست تخصصی زبان قرآن در داستان خلقت انسان رئالیسم یا سمبلیسم از منظر علامه طباطبایی، در کمیسیون تخصصی بزرگداشت علامه طباطبایی با ارائه سیدمجید ظهیری، رئیس و عضو هیأت علمی پژوهشکده اسلام تمدنی به همت پژوهشکده اسلام تمدنی و با همکاری مجمع عالی حکمت اسلامی خراسان برگزار گردید.

ظهیری در ابتدای این نشست گفت: علامه طباطبایی مخالف سمبولیک بودن خلقت در قرآن است.  استاد شهید مرتضی مطهری خلقت تدریجی را پذیرفته و به دنبال رفع تعارض علم و دین در قرآن و نظریه تکامل تدریجی پرداخته است. از نظر قرآن چه خلقت را آنی بدانیم چه تدریجی، کار خداست و این چنین نیست که فقط خلقت آنی کار خدا باشد. بر اساس قرآن،  خلقت آنی نیست بلکه یک انسان و یک حیوان در مراتب تکاملی که می پیمایند دائما در حال خلق شدن هستند. استاد مطهری از آموزه های صدرایی کمک گرفته است تا به برداشتی در این زمینه برسد. دائما نو به نو شدن و دائماً خلق شدن از آموزه های صدرایی است.  

وی افزود: براساس آموزه های صدرایی جهان دائماً در حال خلق شدن است و چون دائماً در حال پیدایش است نیازمندی به خدا بسیار ملموس تر و بیشتر است. استاد مطهری نظریه آنی بودن خلقت را در اسلام منتفی می داند. حتی اگر از نظر علمی قطعی باشد که انسان اجداد حیوانی داشته، باز هم با ظواهر دینی قابل تحویل است. به همین دلیل برای قابل جمع ساختن دیدگاه نظریه وحیانی و تکامل داروین تلاش زیادی می کنند و در این راستا غرض از خلقت و آفرینش در قرآن برخی تعالیم اخلاقی و تربیتی است و نه بیان نحوه خلقت انسان و تصریح می کند داستان آدم در قرآن سمبلیک است.

عضو هیأت علمی پژوهشکده اسلام تمدنی درباره نظر علامه طباطبایی گفت: علامه طباطبایی آنچه نظریه داروین درباره تکامل گفته را خلاف نظر قرآن می داند که براساس آن اولین فرد بشر و همسرش از هیچ پدر و مادری متولد نشده اند بلکه در ظواهر قرآن بر می آید از خاک یا گل بی واسطه و مستقیم آفریده شده اند. معتقد است آفرینش انسان آنی و بدون گذشت زمان بوده و تدریجی در این زمینه صورت نگرفته است. به همین دلیل است که خداوند در قرآن خلقت حضرت مسیح را به آفرینش حضرت آدم تشریح کرده است و از نظر ایشان وجهی برای مقایسه اگر خلقت تدریجی بود وجود نداشت.

ظهیری گفت: علت مخالفت علامه با استاد مطهری تنها ناسازگاری آن با آیات قرآن نبوده است بلکه از نظر ایشان فرضیه داروین به قطعیت نرسیده است و تنها برای توجیه برخی مسائل در زیست شناسی طرح شده است و کاملا ظنی است و نمی توان با این حقیقت قرآن که انسان نوعی متمایز از سایر انواع حیوانی است و تکامل یافته اینها نیست معارضه کند.

وی افزود: دلیل دیگری که علامه بر رد دیدگاه تکامل داروین مطرح می کند این است که پیوستگی نسل انسان و میمون امری تجربی نیست و هیچ کس تا الان چنین تجربه ای نکرده است که فردی را ببیند که به نوع دیگری از حیوانات متحول شده است و مشاهده نکرده که یک میمون انسان شود.

رئیس پژوهشکده اسلام تمدنی گفت: دلیل آن این بود که متوجه شویم که کاربرد سمبل ها در آیات قرآن پیشینه ای دارد که هم علمای متاخر مثل استاد مطهری به آن اعتقاد دارند و هم علمای متقدم مانند تفاسیر عرفانی که محی الدین عربی داشته اند. نکته دوم این که علامه طباطبایی با این که در تمامی افکار و آرای خود از حکمت متعالیه استفاده می کند اما در بحث خلقت انسان با استاد مطهری در بحث آنی یا تدریجی بودن خلقت انسان و دیگری در بیان رئالیستی خلقت انسان و سمبلیک بودن از نظر استاد مطهری اختلاف نظر دارند.