پیاده روی اربعین حسینی تجلی کامل وقف است.

تاریخ سیاسی اجتماعی شیعیان پیوند عمیقی با وقف خورده است. از چاه های آب و با غ های گسترده ای که حضرت علی ع در شهرهای مختلف وقف کرد و تا نسل ها بعد منبع درآمدی برای مدیریت شیعیان و محبان اهل بیت ع  بود، تا نذوراتی که شیعیان امروز در بقاع مقدسه ائمه معصومین ع انجام می دهند و آنچه در مراسم پیاده روی اربعین حسینی روی می دهد، نمونه ای مشهود از آن است.

به گزارش روابط عمومی پژوهشکده اسلام تمدنی، روزنامه قدس گفت و گویی با دکتر محمد باغستانی مدیر گروه و عضو هیئت علمی گروه هنر و تمدن اسلامی پژوهشکده اسلام تمدنی انجام داده است که در ادامه می خوانید.
آقای دکتر! در مسئله اربعین ما با یک ایثار همه جانبه و منحصر به فرد روبه رو هستیم؛ یعنی ایثاری از جنس زندگی؛ از مکان خواب تا غذا و تا حتی شستن پای زائران. این مدل فعالیت چه جایگاهی در مفهوم حقیقی وقف دارد؟
دقیقاً همین طور است؛ وقف مفاهیم مختلفی دارد. برخی جانشان، برخی مالشان و برخی وقتشان را وقف می کنند. عاشقان اباعبدالله ع در این مسیر همه این ابعاد را با هم، یعنی خودشان را وقف می کنند. یک آیه در سوره مبارکه آل عمران هست که می فرماید: «یاَ أیَهَُّا الذَِّینَ آمَنُوا اصْبرُِوا وَصَابِرُوا وَرَابطُِوا وَاتقَُّوا الله لعََلکَُّمْ تفُْلحُِونَ» یعنی ای کسانی که ایمان آوردید، هم خودتان صبر کنید، هم با دیگران صبر کنید (یکدیگر را به صبر دعوت کنید) و هم کارهایتان به یکدیگر پیوند بخورد و کار جمعی انجام دهید. اگرچه کار فردی هم خوب است اما خداوند کار جمعی را بیشتر از کار فردی دوست دارد. چیزی که در اربعین مشاهده می شود عناصر و اجزای یک سبک زندگی است. در واقع اربعین
در حال تشکیل یک نظام جدید اجتماعی است. در این نظام، بده بستان اتفاق می افتد؛ معاملات اتفاق می افتد؛ اما نه از این جنسی که در زندگی روزمره دارد اتفاق می افتد؛ چون آن کسی که دارد بهایی می پردازد و یا خدمتی ارائه می کند، در قبال آن هیچ چیزی نمی خواهد؛ یا دقیق تر بگوییم، چیزی از جنس آنچه می پردازد نمی خواهد، او دارد با کس دیگری معامله می کند. « إنَِّ الله اشْتَرَى منَِ المُْؤْمنِیِنَ أنَفُْسَهُمْ وَأمَْوَالهَُمْ بأِنََّ لهَُمُ الجَْنَّهَ» این ها همه مصادیق آیات قرآنی است که در اربعین دارد اتفاق می افتد. 

در واقع این ها همه مصداق های مختلف وقف به شمارمی روند؟ 
بله؛ هم وقف مال است و هم وقف جان. جان یعنی چه؟ یعنی شهادت؟ بله، شهادت نهایت آن است، اما چیزهای دیگری هم هستند که به جان ما برمی گردند؛ مانند وقت و عمر ما که جزئی از جان ما هستند. وقتی فردی که خودش شغل دارد، زندگی دارد، خانواده دارد، همه را رها می کند و خود را در این مسیر وقف می کند و می خواهد قطره ای باشد در دریای بیکران عاشقان اباعبدالله ع، این فرد در واقع یکی از بزر گترین وقف ها را انجام داده است. 

جالب است که همه آدم ها از هر قشری در این مسیر همدلی بی نظیری پیدا می کنند. 

بله؛ از همه این مشاغل یک صدای واحد بلند می شود: «عشق اباعبدالله الحسین ع». در این مسیر همه محترم و عزیز هستند؛ از آن بچه کوچکی که در وسط راه به زائران خرما می دهد تا آن پزشکی که در موکب مشغول مداوای بیماران است. عجیب است که وقتی آن پسر به کسی خرما می یدهد، دست او را هم می بوسد، یک چیزی به کسی بدهی دست او را هم ببوسی! این بالاتر از ایثار است، چون در عوض چیزی که می دهی نه تنها چیزی نمی خواهی که حتی دست او را هم می بوسی. این همان معارف اصلی و مکتب حسینی است. در مقاتل آمده است: وقتی تک  تک اصحاب به زمین می افتادند آن رفیق کناری اش می آمد و می گفت اگر وصیتی یا خواسته ای داری بگو. همه این افراد در روز عاشورا بدون استثناء می گفتند:« علیک بهذا الرجل» آن قدر در این مسیر خودشان را وقف کرده بودند که جمله آخر وصیت آن ها هم درخواست وقف دوستان در مسیر دفاع از ولی خدا بود. هیچ صحبتی از توصیه برای خانواده و زن و فرزند نبود، در حضرت اباعبدلله ع محو شده بودند و خود را نمی دیدند. 

در واقع اربعین در حال تشکیل یک نظام جدید اجتماعی است؛ در این نظام، بده بستان اتفاق می افتد اما نه از جنسی که در زندگی روزمره وجود دارد؛ آن کسی که خدمتی ارائه می دهد، در حقیقت با کس دیگری معامله می کند.

پس این گونه وقف های کوچک هم در راستای همان وقف های بزرگ ایثار جان است؛ درست است؟
بله؛ این وقف ها از یک نذری کوچک آغاز می شود و اگر کارهای فرد برای رضای خدا باشد، تمام لحظه هایش وقف خداوند شده و مأجور است.
اینجاست که می توان گفت جنبه معنوی وقف از جنبه اقتصادی آن بالاتر است؛ یعنی اگرچه آن وقف کوچک باشد و از نظر اقتصادی ارزش زیادی نداشته باشد اما نیت و خلوص وقف کننده آن قدر اهمیت دارد که گاهی از وقف یک ثروت فراوان هم با ارزش تر است؛ چرا که این وقف ها پیش از آنکه برای خداوند باشد برای اصلاح نفس خودمان است. 
خداوند در آیه ۳۷ سوره حج می فرماید: « لنَْ ینََالَ الله لحُُومُهَا وَلَا دِمَاؤُهَا وَلکَِنْ ینََالهُُ التَّقْوَى منِْکُمْ» یعنی این قربانی هایی که در راه خدا انجام می دهید نه گوشتش به خدا می رسد و نه خونش؛ این تقوای قلب شماست که نزد خدا مقبول خواهد شد. این تمرین تقوا و خدابینی است که با سنت وقف انجام می شود، به شرط آنکه ما به مسئله وقف خود در این مسیر توجه کافی داشته باشیم.