بررسی دیدگاه ابن عربی و ملاصدرا پیرامون انسان کامل با تاکید بر نقش این جهانی و کارکردهای آن

چکیده

یکی از مهم‏ترین مسائلی که در عرفان نظری شیخ اکبر محی‏الدین ابن‏عربی مطرح گردید، بحث انسان کامل است که برای اولین بار به صورت مستقل تدوین شد. برخی صاحب‏نظران عرفان، راه افراط و تفریط در این مسئله را پیش گرفته و فقط به سیر کمالی سالک الی الله و رسیدن به مقام خلافت و امتداد آن بسنده کردند، ولی ابن‏عربی علاوه بر این مهم، به نقش‏ها، وظائف و کارکردهای دیگری هم اشاره نموده و آن‏ها را در کمال انسان کامل دخالت می‏دهد. انسان کامل از نگاه ابن‏عربی که مورد توجه جدی صدرالمتالهین شیرازی هم قرار می‏گیرد، علاوه بر کمال حقیقی و ذاتی که به دست می‏آورد، در سیر نزولی خود به سوی عالم تکوین بازگشته و در میان عالم عناصر به نقش‏هایی می‏پردازد. لذا اهمیت دارد که به کارکردها این‏جهانی نیز اشاره شود. نقش‏ها و کارکردهای انسان‏های کامل از زاویه‏های مختلفی قابل بررسی است که در این رساله که به روش توصیفی-تحلیلی نگارش شده، به ارتباط انسان کامل نسبت به انسان‏های دیگر اشاره خواهد شد. طبق این مسئله، انسان کامل از نگاه ابن‏عربی و ملاصدرا به انسان‏های دیگر هم توجه کرده و از مسیر تعالی آن‏ها غفلت نخواهد نمود. چنین انسانی که واسطه‏ی میان حق تعالی و خلق می‏باشد، به نقش تکوینی نسبت به انسان‏های دیگر پرداخته و با توجه به جایگاه خلافت الهی در میان انسان‏ها، گاهی برای آن‏ها البته به اذن الهی، عناصر را به تسخیر و تصرف در می‏آورد. نقش دیگری که انسان کامل در ارتباط با انسان‏های دیگر انجام می‏دهد، نقش اجتماعی و سیاسی است؛ به این معنی که انسان کامل از نگاه ابن‏عربی و ملاصدرا اوضاع و شرایط اجتماعی جوامع دینی را نادیده نگرفته و حتی لیاقت زعامت بر خلق را دارد و تلاش می‏کند اوضاع اجتماعی به سوی تعالی مدیریت شود. مهم‏ترین نقش این‏جهانی و یا دنیوی انسان کامل در رابطه با انسان‏های دیگر را می‏توان در هدایت و ارشاد خلق توصیف نمود. ابن‏عربی و ملاصدرا با اشاره به نمونه‏های گوناگونی از انبیاء و اولیای الهی، به این مهم اشاره کرده و آن را جزء وظایف اصلی چنین انسان‏هایی می‏دانند. هم‏چنین، انسان کامل با توجه به محدودیت‏های عقل بشری، مرجعی علمی در امور شریعت برای انسان‏های دیگر می‏باشد.

دریافت پایان نامه