گفت‌وگو با رئیس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی ؛
جایگاه رأی مردم در نظریه سیاسی امام خامنه‌ای
حجت‌الاسلام و المسلمین نجف لک‌زایی رئیس پژوهشکده علوم و فرهنگ اسلامی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم در گفت‌وگویی با هفته‌نامه افق حوزه به بررسی و تبیین جایگاه رأی مردم در نظریه سیاسی امام خامنه‌ای پرداخت.
انواع نظامات سیاسی
برای این‌که حق مطلب را ادا کنیم، لازم است بحث را با انوع نظامهای سیاسی و نسبت هر نظام با جایگاه رأی مردم آغاز کنیم.
از یک منظر می‌توان نظامات سیاسی را به سه دسته تقسیم‌بندی کردم؛ البته در علوم سیاسی بییشر تلاش می‌شود، نظامات سیاسی را از منظر رأی مردم و به دوسته مردمسالار یا دموکراتیک و غیر مردمسالار یا دیکتاتوری و استبدادی و توتالیتر و … تقسیم‌بندی کنند؛ اما در اندیشه مقام معظم رهبری و البته عمده متفکران اسلامی مانند امام خمینی(قد) و آن‌چه که در صدر اسلام اتفاق افتاده است، نظامات سیاسی با توجه به رویکرد سیاسی به سه دسته تقسیم‌بندی می‌شوند و علاوه بر شاخصه مردم، از شاخصه دیگری که رضایت خدای متعال است، استفاده می‌کنیم. مقام معظم رهبری در تعبیری می‌فرمایند: «نظام سیاسی اسلامی بر دو اساس بنا شده و دارای دو رکن یا ویژگی اساسی اسلامی بودن و مردمی بودن است.[از] اسلامی بودن نظام، خدایی بودن و توحیدی بودن تلقی می‌شود.»
اگر بخواهیم از این منظر نظامات سیاسی را تقسیم‌بندی کنیم، به سه دسته کلی تقسیم می‌شوند. دسته اول نظامهایی هستند که نه رضایت خداوند و نه رضایت مردم هیچ‌کدام را در نظر نمی‌گیرند و به‌تعبیر قرآن کریم نظامهای فرعونی یا طاغوتی هستند. در ادبیات رایج علوم سیاسی این نظامها را استبدادی، دیکتاتوری، بسته، توتالیتری، ناپلئونی و … می‌نامند. دسته دوم نیز نظامهایی هستند که تنها به مردم توجه دارند و کاری به خدا و دین ندارند و نسبت به رضایت خداوند و آموزه‌های توحیدی و دینی بی‌توجه هستند که به آنها در اصطلاح سکولار می‌گوییم که دین را از سیاست جدا می‌دانند. یا این‌که این نظامها یک رده فراتر رفته و حتی ضدّ دین هستند و نه‌تنها با دین کاری ندارند، بلکه معتقدند و همین‌طور عمل می‌کنند که در نظامات سیاسی تنها به رأی اکثریت شرکت‌کنندگان در انتخابات توجه می‌کنیم و نباید به خدا و مذهب توجهی بشود و به‌طور معمول در قانون اساسی خود می‌نویسند که هرگونه تظاهر دینی در سطح جامعه ممنوع است. نمونه مناسب برای این نوع نظامها، نظام سیاسی فرانسه است که در قانون اساسی آن تأکید شده و در عمل هم پیگیری می‌کنند که کسی از خانم‌‌ها حق ندارد، در صحنه اجتماع با حجاب ظاهر شود. این درحالی است که در بی‌حجابی خانم‌‌ها آزاد هستند و دلیل آن را این مسأله ذکر می‌کنند که نظام سیاسی فرانسه این‌گونه تعریف شده است که هیچ‌گونه علامت دینی نباید در جامعه ظهور داشته باشد. این نظامها را لائیک به‌معنای ضدّ دین می‌گوییم. روشن است که نظام اسلامی به هیچ‌یک از این دو گروه‌بندی نظامات سیاسی تعلق ندارد. دسته سوم نظامهای سیاسی هستند که مقیّد به رضایت خداوند متعال و دین هستند و برای آنها مهم است که بدانند خدای متعال و پیامبر خدا(ص) چه گفته‌اند و در مرتبه دوم به بیعت با مردم و رضایت مردم و رأی اکثریت کسانی که در انتخابات شرکت می‌کنند نیز، مقید هستند. به‌همین دلیل اگر به نظامهای دسته دوم مردمسالار گفته می‌شد، به نظامهای دسته سوم مردم‌سالاری دینی گفته می‌شود. به‌همین دلیل هم نام نظام ما جمهوری اسلامی است؛ یعنی از یک سو نظام جمهوری و متکی به رأی مردم است و از سوی دیگر اسلامی است و سعی می‌کند، حدود الهی را مراعات کند.
سیستم نظامهای سیاسی
با توجه به این تقسیم سه‌گانه معلوم می‌شود، جایگاه مردم در نظام سیاسی اسلامی یک جایگاه مهم است. رأی مردم در نظام سیاسی اسلامی در سه بخش اثرگذار است. برای بیان این سه بخش لازم است، ابتدا مبنای نظری بحث را بیان کنیم. در نظام سیاسی ما با یک سیستم سیاسی مواجه هستیم. ما در سیستم با سه بخش ورودی، خروجی و حدفاصل ورودی و خروجی یا همان فرآیند سیستم مواجه هستیم. ورودی سیستم سیاسی مانند نمایندگان پارلمان که ورودی قانون‌گذاری در سیستم هستند. هم‌چنین ورودی قوه مجریه مانند رئیس‌جمهور و وزراء. هم‌چنین منظور از خروجی سیستم محصول هریک از اجزاء سیستم است. به‌عنوان مثال خروجی قوه مقننه قانون مصوبه مجلس است که برای اجرا به دولت می‌رود. بنابراین در هر نظام سیاسی سه بخش ورود، فرآیندها و خروجی‌ها مطرح هستند. نظامهای استبدادی و طاغوتی برای مردم هیچ نقشی در ورودی‌ها یا فرآیندها یا خروجی‌ها قائل نبوده و نظامهای سیاسی بسته هستند. دسته دوم نظامهای سیاسی هستند که برای مردم نقشی قائل هستند؛ اما تنها قائل به نقش مردم در ورودی نظام سیاسی هستند. دسته سوم نظامهای سیاسی هستند که برای مردم در هر سه بخش ورودی، فرآیندها و خروجی نظام سیاسی قائل به نقش هستند که نظامهای سیاسی مشارکتی هستند. نظام سیاسی اسلامی جزء همین دسته سوم از نظامهای سیاسی است.
تأثیر رأی مردم در نظام سیاسی اسلام
از منظر مقام معظم رهبری مردم هم در ورودی سیستم سیاسی مانند انتخابات مجلس، ریاست جمهوری و شوراها و نقش دارند و هم در فرآیندهای نظام سیاسی که مربوط به حوزه نظارت بر قدرت است و در تفکر اسلام همان بحث امر به معروف و نهی از منکر است که به‌صورت برجسته مطرح شده است. هم‌چنین در این نظام سیاسی، مردم در خروجی سیستم نیز نقش دارند و وقتی قانونی تصویب می‌شود، مردم در آن نقش دارند. دوستانی که قصد پیگیری این بحث را دارند، تفسیر سوره توبه را که در دهه پنجاه توسط مقام معظم رهبری در مشهد مقدس ارائه شده است ببینند.
به‌طور‌کلی و از منظر سیستمی می‌توانیم بگوییم نقش رأی مردم در سه بخش متصور است: اول این‌که مردم تنها در ورودی سیستم سیاسی نقش‌آفرینی کنند. این تفسیر با عنوان بیان قرآن منتشر شده است و مقام معظم رهبری ذیل آیات ۶۷ تا ۷۲ سوره توبه، بحث‌های مهمی را در این زمینه مطرح می‌کنند. از جمله بحث منافقین و مؤمنین که بنده دو آیه را قرائت می‌کنم. آیه ۶۷ سوره توبه می‌فرماید: ]الْمُنَافِقُونَ وَالْمُنَافِقَاتُ بَعْضُهُمْ مِنْ بَعْضٍ یَأْمُرُونَ بِالْمُنْکَرِ وَیَنْهَوْنَ عَنِ الْمَعْرُوفِ وَیَقْبِضُونَ أَیْدِیَهُمْ نَسُوا اللَّهَ فَنَسِیَهُمْ إِنَّ الْمُنَافِقِینَ هُمُ الْفَاسِقُونَ[؛ مردان و زنان منافق یک شبکه هستند که امر به منکر و نهی از معروف می‌کنند. دست‌‌های آنها بسته است (یعنی دست به خیر و اهل انفاق نیستند)؛ آنها خدا را فراموش کرده‌اند و خداوند نیز آنها را به فراموشی سپرده است.»
آیه ۷۱ می‌فرماید: ] وَالْمُؤْمِنُونَ وَالْمُؤْمِنَاتُ بَعْضُهُمْ أَوْلِیَاءُ بَعْضٍ[، در آیه قبلی بعضهم من بعض دارد و این‌جا اولیاء آمده است و مقام معظم رهبری نکات بسیار مهمی را در خصوص واژه اولیاء مطرح کرده‌اند و اجمال بحث این است که چون منافقان به‌دنبال فرصت‌طلبی مادی هستند و اگر منافع آنها اقتضا کند، حاضر هستند بر علیه یکدیگر اقدام کنند؛ درحالی‌که در میان مؤمنین مودت و همبستگی جدی وجود دارد و حاضر نیستند به‌دلیل منافع دنیوی بر علیه یکدیگر اقدام کنند؛ اما به هر حال در میان هر دو گروه مؤمنین و منافقین شبکه‌ای وجود دارد که شبکه مؤمنین شبکه ولایت است که در ادامه توضیح می‌دهم. مؤمنان در یک جبهه پشتیبان هم و در پیوند با هم ]یَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَیَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْکَرِ وَیُقِیمُونَ الصَّلَاهَ وَیُؤْتُونَ الزَّکَاهَ وَیُطِیعُونَ اللَّهَ وَرَسُولَهُ…[ آنها از خدا و رهبری اطاعت می‌کنند. شما می‌توانید آیات قبل و بعد این دو آیه را ببینید و تفسیر مقام معظم رهبری از این آیات را نیز ملاحظه بفرمایید. بنابراین مشارکت مردم و جایگاه مردم که متجلّی در رأی عمومی است، هم در ورودی‌ها و هم در فرایند و هم در خروجی سیستم سیاسی دیده می‌شود و مؤمنین در جامعه موجودات بی‌تفاوتی نیستند. این امر به معروف و نهی از منکر را باید به‌صورت پیوسته انجام بدهند.
ولایت از منظر مقام معظم رهبری
نکته دوم بحث نظریه ولایت است که در آثار مقام معظم رهبری به‌خوبی ارائه شده است و شما را به کتاب طرح کلی اندیشه اسلامی در قرآن کریم ارجاع می‌دهم که مجموعه سخنرانی‌های معظم‌له در سال‌‌های آغازین دهه پنجاه در ماه مبارک رمضان در مشهد مقدس ایراد شده است. فصل پایانی این کتاب در خصوص ولایت است. ایشان در بحث ولایت به آیات مختلفی استناد کرده‌اند؛ از جمله آیات پایانی سوره مبارکه انفال که درباره ولایت هستند. هم‌چنین به آیات سوره مبارکه ممتحنه استناد کرده‌اند که منتشر شده و در دسترس قرار دارد و اشاره‌ای به آن خواهم کرد.
اما نظریه ولایت مقام معظم رهبری چیست و جایگاه مردم در این نظریه چگونه است؟ ایشان می‌فرمایند: ولایت دارای سه رکن یا جزء است. بخش اول مربوط به پیوند عمیق و وثیق مؤمنان با یکدیگر است و وجه ایجابی ولایت است که به تولّی اشاره دارد. وجه دوم ولایت نیز وجه سلبی است که به تبرّی اشاره دارد؛ به این معنی که مؤمنان باید در برابر دشمن ید واحده باشند و دشمن را بشناسند. این مطلب در بیانیه گام دوم و در توصیه‌های هفت‌گانه پایانی بیانیه گام دوم بیان شده و یکی از آن توصیه‌ها، بحث سیاست خارجی، عزّت ملی و مرزبندی با دشمن است. کسی که می‌خواهد با دشمن مرزبندی کند، ابتدا باید دشمن را بشناسد تا بتواند با او مرزبندی داشته باشد. مطلب سومی که مطرح می‌شود، این است که چه کسی ضامن پیوستگی درونی جبهه اسلامی و برائت جبهه اسلامی از دشمن است؟ ایشان می‌فرمایند: آن عنصری که قلب نظریه ولایت است، رهبری است. امت اسلامی باید با رهبر در ارتباط باشند که از آن تحت عنوان ولایت یاد می‌شود. ولایت به‌معنای لغوی یعنی میان دو چیز به‌حدی اتصال و قرابت وجود داشته باشد که چیز دیگری نتواند بین آنها فاصله ایجاد کند. پس وقتی می‌گوییم مؤمنان نسبت به یکدیگر ولایت دارند، یعنی مؤمنان همسو، هم‌جبهه و همگرا هستند. وقتی می‌گوییم مؤمنان با رهبری ولایت دارند؛ یعنی بین مؤمنان و رهبر همسویی و اطاعت برقرار است. ] أَطِیعُوا اللَّهَ وَ أَطِیعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِی الْأَمْرِ مِنْکُمْ[. وقتی می‌گوییم: جامعه اسلامی با رهبری شخص رهبر با دشمن تبرّی دارد، همان وجه سلبی ولایت یا تبرّی است. ایشان در سوره مبارکه توبه به‌تفصیل این بحث را بیان کرده‌اند.
اما بحث جامع آن که به‌صورت نظریه مطرح شده است، در کتاب طرح کلی اندیشه‌های اسلامی در قرآن کریم آمده است. آیه اول سوره مبارکه ممتحنه در این‌باره مطالبی دارد و مقام معظم رهبری می‌فرمایند: ما می‌توانیم سوره ممتحنه را سوره ولایت بنامیم. ]یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا[، این‌جا مخاطب مؤمنان هستند. ]لَاتَتَّخِذُوا عَدُوِّی وَعَدُوَّکُمْ أَوْلِیَاءَ[؛ دشمن من را درحالی‌که دشمن خودتان هم هست، به‌عنوان دوست انتخاب نکنید.» مقام معظم رهبری می‌فرمایند: این‌جا ولی بالاتر از معنای دوستی دارد و منظور این است که دشمن را هم‌جبهه و به‌عنوان قدرتی که با او همسو بشوید، انتخاب نکنید.]تُلْقُونَ إِلَیْهِمْ بِالْمَوَدَّهِ وَقَدْ کَفَرُوا بِمَا جَاءَکُمْ مِنَ الْحَقِّ یُخْرِجُونَ الرَّسُولَ وَإِیَّاکُمْ أَنْ تُؤْمِنُوا بِاللَّهِ رَبِّکُمْ إِنْ کُنْتُمْ خَرَجْتُمْ جِهَادًا فِی سَبِیلِی وَابْتِغَاءَ مَرْضَاتِی[؛ اگر آماده جهاد در راه خدا و کسب رضایت من هستید، دشمن من را که دشمن خودتان هم هست، به‌عنوان هم‌جبهه انتخاب نکنید» که ]تُسِرُّونَ إِلَیْهِمْ بِالْمَوَدَّهِ[ ؛ اسرار جامعه اسلامی را به آنها فرستاده و پیام دوستی به آنها بدهید» ] وَأَنَا أَعْلَمُ بِمَا أَخْفَیْتُمْ[. خداوند در آیه چهارم همین سوره می‌فرماید: ] قَدْ کَانَتْ لَکُمْ أُسْوَهٌ حَسَنَهٌ فِی إِبْرَاهِیمَ وَالَّذِینَ مَعَهُ إِذْ قَالُوا لِقَوْمِهِمْ إِنَّا بُرَآءُ مِنْکُمْ وَمِمَّا تَعْبُدُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ[؛ حضرت ابراهیم از دشمن برائت جست و شما هم این کار را انجام بدهید.
این آیات چه ربطی به بحث رأی مردم دارد؟ بحث این است که اگر مؤمنان دارای ولایت بوده و با رهبری و یکدیگر همسو بوده و به‌صورت یک جبهه و ید واحده در برابر دشمن قرار بگیرند، یکی از مظاهر تجلی این مسأله، انتخابات و رأی مردم است؛ یعنی در جامعه اسلامی حضور مردم در پای صندوق رأی و در انتخاب مسئولان برای سمت‌های مختلف و به تعبیر مختلف در ورودی‌های سیستم سیاسی مسأله جدی می‌شود؛ همان‌طور که در حکومت رسول‌الله(ص) هم، بحث بسط ید و حضور مردم مطرح بوده است.
انتخابات از منظر مقام معظم رهبری و حضور حداکثری
حال اجازه بدهید مواردی را در باب انتخابات از منظر مقام معظم رهبری خدمت شما تقدیم کنم. نظریه ایشان حضور حداکثری مردم در انتخابات است؛ یعنی با توجه به‌همین مبانی نظری که به‌اختصار عرض کردم و بحث‌های مفصلی دارند و نیاز است استدلال‌‌های آن ذکر شود که البته منابعی را معرفی کردم. در دوگانه‌ای که چه‌کسی انتخاب شود و این‌که چه‌میزان از مردم پای صندوق‌های آراء حاضر شوند، مقام معظم رهبری به‌صراحت فروده‌اند: آن‌چه برای من مهم است، حضور حداکثری مردم است. فرموده‌اند: «قطع نظر از این‌که مردم به چه کسی رأی بدهند، برای بنده حضور مردم مهم است» و ما باید کاری کنیم که حضور مردم حداکثری باشد. البته بحث امروز ما ورودی سیستم است و در بحث فرآیندها و خروجی سیستم، به‌همان مقدار که در خصوص بحث امر به معروف و نهی از منکر و نظارت اجتماعی مطرح کردیم، اکتفا می‌کنیم.
تأثیرات حضور حداکثری
چرا حضور حداکثری مردم در انتخابات مهم است؟ تعبیراتی از مقام معظم رهبری در این خصوص وجود دارد که می‌فرمایند: «من بارها گفته‌ام که اصل حضور حداکثری مردم در انتخابات حتی از انتخاب اصلح هم مهمتر است؛ اگرچه انتخاب اصلح هم بسیار اهمیت دارد.» بنابراین حضور مردم مهم است. دلیل آن هم تأثیر این حضور در مسائل کشور است. ایشان می‌فرمایند: «اگر مردم در صحنه انتخابات به‌شکل حداکثری شرکت کنند، اولاً نشانه رشد و بلوغ سیاسی مردم است و دوم این‌که نشانه مردم‌سالاری دینی است؛ یعنی اراده ملی مردم در تأسیس نظام سیاسی‌شان ایفای نقش می‌کند.» علاوه بر این علامت استحکام نظام است؛ هم‌چنین علامت آگاهی، بصیرت و هوشیاری مردم نیز هست؛ چراکه یکی از مهم‌ترین پیامدهای حضور مردم یأس دشمن از دشمنی است. دشمن چه زمانی از صدمه زدن به نظام سیاسی اسلامی مأیوس می‌شود؟ وقتی که ببیند مردم به‌صورت جدی در پشتیبانی و دفاع از نظام حاضر هستند. این مطلب چگونه فهمیده می‌شود؟ یکی از مهم‌ترین جلوه‌های این مسأله حضور مردم در انتخابات است. بنابراین حضور مردم در انتخابات خنثی‌کننده توطئه‌های دشمنان و زمینه‌ساز حلّ مشکلات کشور و مصونیت‌بخشی کشور می‌شود و تهدیدات را از سر کشور دفع خواهد کرد. مقام معظم رهبری می‌فرمایند: «عده‌ای کمین کرده‌اند و ملت در قبال این کمین‌کرده‌های نابه‌کار کارآمدی خودش را نشان داده است و امروز هم نشان خواهد داد. این حرف اول من و مهم‌ترین حرف من در همه دوره‌های انتخابات بوده است؛ الان هم هست؛ شرکت همگانی و بانشاط مردم».
در واقع حضور حداکثری مردم نشان‌دهنده ولایت ایمانی آنها و جبهه متحد امت در برابر توطئه‌های دشمنان است. نتیجه آن هم در یأس دشمن در دشمنی و بی‌اثر کردن تهدیدات دشمن آشکار می‌شود؛ چراکه حضور حداکثری باعث افزایش اعتبار و عزّت کشور در عرصه بین‌المللی خواهد شد. هیچ دشمنی نمی‌تواند به نظامی که اکثریت مردم پای آن نظام هستند، صدمه‌ای وارد کند.
راهکار حضور حداکثری مردم در دیدگاه مقام معظم رهبری
راهکار حضور حداکثری مردم در دیدگاه مقام معظم رهبری چیست؟ رسانه‌ها و اصحاب مطبوعات و رهبران جامعه و ائمه محترم جمعه و جماعات و آگاهان جامعه وظایفی در نظام اسلامی دارند که یکی از این وظایف، این است که کاری انجام بدهند که حضور مردم در پای صندوق‌های رأی حداکثری باشد. بحث آگاهی‌بخشی و بصیرت‌افزایی مردم در فرمایشات ایشان مطرح شده و در بیشتر انتخابات ایشان روی این نکته تأکید فرموده‌اند. مسأله دومی که بر عهده نخبگان قرار دارد، امیدبخشی به مردم است که باعث انگیزه‌بخشی به مردم می‌شود. در همین جهت ایشان مطلبی دارند که پرهیز از سیاه‌نمایی شرایط کشور است. اگر در فصل انتخابات شروع به سیاه‌نمایی شرایط کشور کنیم، هرچه روی این سیاه‌نمایی بیشتر مانور داده بشود، خطر بی‌انگیزگی مردم را در پی خواهد داشت. وقتی مردم بی‌انگیزه بشوند، خدای ناکرده باعث یأس آنها شده و سطح مشارکت پایین خواهد آمد. چون این فقره مهم است، بخشی از فرمایشات مقام معظم رهبری رهبری را قرائت می‌کنم. ایشان فرموده‌اند «ما مشکلاتی داریم باید مشکلات را با نقاط مثبتی که الان در ما هست، مقایسه کنیم. دشمنان در تبلیغاتشان سعی می‌کنند سایه یأس و ناامیدی و بحران را بر روی حوادث کشور بیندازند. مشکلات کوچک را چند برابر بزرگ کنند؛ مشکلاتی که وجود ندارد، بی‌خود ملت و کشور را به آن متهم کنند و آینده را تاریک نشان دهند و ملت را ناامید کنند. هدف دشمن این است از نظر آنها این ناامیدی مقدمه‌ای برای از رونق انداختن انتخابات است. شما باید به‌عکس عمل کنید! عزیزان، جوانان، مسئولان، مبلّغان و کسانی که عرصه سخن گفتن با مردم در مقابل شماست، شما باید به‌عکس عمل کنید. به مردم امید بدهید. این امید امید واهی نیست! امید واقعی است.» بنابراین کار اولی که نخبگان و اصحاب تریبون باید انجام بدهند، بصیرت‌بخشی و آگاهی‌بخشی است و کار دوم آنها افزایش امید و انگیزه‌ها و پرهیز از سیاه‌نمایی است.
نکته دیگری که مقام معظم رهبری روی آن دست گذاشته‌اند، مربوط به رسانه‌هاست که باید تلاش کنند، از طریق اقداماتی زمینه حضور حداکثری مردم در انتخابات را فراهم کنند: اول ایجاد زمینه رقابت سالم و مناسب در میان نامزدها و در صحن عمومی کشور با پرهیز از بداخلاقی‌ها و سیاه‌نمایی‌هاست. اگر این اتفاق رخ بدهد، یک فضای شورانگیز انتخاباتی فراهم خواهد شد. نکته دوم مقابله با جنگ رسانه‌ای دشمن است. از منظر مقام معظم رهبری اصحاب رسانه باید مراقبت کنند که دشمن چه اقداماتی انجام می‌دهد تا اقدام دشمن از نظر رسانه‌ای و جنگ نرم خنثی بشود. مطلب بعدی که در بحث انتخابات مورد تأکید مقام معظم رهبری است، حق رأی مردم و شرکت در انتخابات و رعایت اخلاق انتخاباتی است که در فرمایشات ایشان متجلی شده است: اول، دعوت ایشان به پرهیز از نزاع‌های فردی و جناحی است. دوم، رعایت امانت در انتخابات و سوم شفافیت و صداقت و اطمینان‌بخشی است. نکته دیگری که مورد تأکید مقام معظم رهبری قرار گرفته است، بحث ملاحظه گرایشهای دینی مردم در انتخابات است؛ یعنی باید اهتمام ما در جهت رویکرد توحیدی و اعلامی و دینی باشد. حضور مردم در صحنه مهم است؛ اما از آن مهمتر این است که مردم این کار را به‌عنوان یک تکلیف دینی و وظیفه شرعی انجام بدهند و به این اقدام، رنگ و بوی توحیدی و الهی ببخشند که همان بحث ولایت است؛ یعنی حضور در انتخابات یک قدم مهم در جهت پیوند با ولی جامعه اسلامی و رهبری است و از سوی دیگر، یک پیوند و ارتباط و هم‌جبهه گی و همسویی با دیگر آحاد جامعه اسلامی؛ اعم از رأی‌دهندگان و نامزدهاست؛ یعنی کسی که با رویکرد الهی و توحیدی وارد انتخاب نامزدها می‌شود، به فردی رأی می‌دهد که با جبهه ولایت همسوتر باشد.
هم‌چنین ایشان هشدار می‌دهند، کسی نباید از انتخابات استفاده ابزاری کند و انتخابات و رأی نباید آلوده به اغراض مادی و انگیزه‌های غیرالهی بشود. ایشان می‌فرمایند: نامزدها لازم است برنامه‌ها و راه حل‌های عملی و روشنی برای برون‌رفت از مشکلات ارائه داده و از کلی‌گویی و رفتارهای شعاری بپرهیزند. هم‌چنین ایشان حضور سلایق و گرایشهای متنوع را به‌شرط پرهیز از جناح‌بازی‌های سیاسی را از دیگر عوامل حضور حداکثری مردم در انتخابات دانسته‌اند. ایشان می‌فرمایند: «مردم از اعماق وجودشان نظام اسلامی را می‌خواهند؛ اما از این نظام اسلامی توقعاتی دارند که باید برآورده شود. این توقعات به‌حق هم هست؛ توقع عدل، رفاه و پیشرفت در امور زندگی و برطرف شدن مشکلات و کم شدن شکاف‌های طبقاتی» این توقعات، توقعات درستی است و همین چیزهایی است که اسلام به ما و مردم یاد داده است این‌‌ها تعلیمات اسلامی است. ایشان تأکید دارند کسانی که خودشان را در معرض انتخاب مردم قرار داده‌اند، به این موارد که دغدغه‌های به‌حق مردم است، توجه داشته باشند.
انواع نظامات سیاسی
برای این‌که حق مطلب را ادا کنیم، لازم است بحث را با انوع نظامهای سیاسی و نسبت هر نظام با جایگاه رأی مردم آغاز کنیم.
از یک منظر می‌توان نظامات سیاسی را به سه دسته تقسیم‌بندی کردم؛ البته در علوم سیاسی بییشر تلاش می‌شود، نظامات سیاسی را از منظر رأی مردم و به دوسته مردمسالار یا دموکراتیک و غیر مردمسالار یا دیکتاتوری و استبدادی و توتالیتر و … تقسیم‌بندی کنند؛ اما در اندیشه مقام معظم رهبری و البته عمده متفکران اسلامی مانند امام خمینی(قد) و آن‌چه که در صدر اسلام اتفاق افتاده است، نظامات سیاسی با توجه به رویکرد سیاسی به سه دسته تقسیم‌بندی می‌شوند و علاوه بر شاخصه مردم، از شاخصه دیگری که رضایت خدای متعال است، استفاده می‌کنیم. مقام معظم رهبری در تعبیری می‌فرمایند: «نظام سیاسی اسلامی بر دو اساس بنا شده و دارای دو رکن یا ویژگی اساسی اسلامی بودن و مردمی بودن است.[از] اسلامی بودن نظام، خدایی بودن و توحیدی بودن تلقی می‌شود.»
اگر بخواهیم از این منظر نظامات سیاسی را تقسیم‌بندی کنیم، به سه دسته کلی تقسیم می‌شوند. دسته اول نظامهایی هستند که نه رضایت خداوند و نه رضایت مردم هیچ‌کدام را در نظر نمی‌گیرند و به‌تعبیر قرآن کریم نظامهای فرعونی یا طاغوتی هستند. در ادبیات رایج علوم سیاسی این نظامها را استبدادی، دیکتاتوری، بسته، توتالیتری، ناپلئونی و … می‌نامند. دسته دوم نیز نظامهایی هستند که تنها به مردم توجه دارند و کاری به خدا و دین ندارند و نسبت به رضایت خداوند و آموزه‌های توحیدی و دینی بی‌توجه هستند که به آنها در اصطلاح سکولار می‌گوییم که دین را از سیاست جدا می‌دانند. یا این‌که این نظامها یک رده فراتر رفته و حتی ضدّ دین هستند و نه‌تنها با دین کاری ندارند، بلکه معتقدند و همین‌طور عمل می‌کنند که در نظامات سیاسی تنها به رأی اکثریت شرکت‌کنندگان در انتخابات توجه می‌کنیم و نباید به خدا و مذهب توجهی بشود و به‌طور معمول در قانون اساسی خود می‌نویسند که هرگونه تظاهر دینی در سطح جامعه ممنوع است. نمونه مناسب برای این نوع نظامها، نظام سیاسی فرانسه است که در قانون اساسی آن تأکید شده و در عمل هم پیگیری می‌کنند که کسی از خانم‌‌ها حق ندارد، در صحنه اجتماع با حجاب ظاهر شود. این درحالی است که در بی‌حجابی خانم‌‌ها آزاد هستند و دلیل آن را این مسأله ذکر می‌کنند که نظام سیاسی فرانسه این‌گونه تعریف شده است که هیچ‌گونه علامت دینی نباید در جامعه ظهور داشته باشد. این نظامها را لائیک به‌معنای ضدّ دین می‌گوییم. روشن است که نظام اسلامی به هیچ‌یک از این دو گروه‌بندی نظامات سیاسی تعلق ندارد. دسته سوم نظامهای سیاسی هستند که مقیّد به رضایت خداوند متعال و دین هستند و برای آنها مهم است که بدانند خدای متعال و پیامبر خدا(ص) چه گفته‌اند و در مرتبه دوم به بیعت با مردم و رضایت مردم و رأی اکثریت کسانی که در انتخابات شرکت می‌کنند نیز، مقید هستند. به‌همین دلیل اگر به نظامهای دسته دوم مردمسالار گفته می‌شد، به نظامهای دسته سوم مردم‌سالاری دینی گفته می‌شود. به‌همین دلیل هم نام نظام ما جمهوری اسلامی است؛ یعنی از یک سو نظام جمهوری و متکی به رأی مردم است و از سوی دیگر اسلامی است و سعی می‌کند، حدود الهی را مراعات کند.
سیستم نظامهای سیاسی
با توجه به این تقسیم سه‌گانه معلوم می‌شود، جایگاه مردم در نظام سیاسی اسلامی یک جایگاه مهم است. رأی مردم در نظام سیاسی اسلامی در سه بخش اثرگذار است. برای بیان این سه بخش لازم است، ابتدا مبنای نظری بحث را بیان کنیم. در نظام سیاسی ما با یک سیستم سیاسی مواجه هستیم. ما در سیستم با سه بخش ورودی، خروجی و حدفاصل ورودی و خروجی یا همان فرآیند سیستم مواجه هستیم. ورودی سیستم سیاسی مانند نمایندگان پارلمان که ورودی قانون‌گذاری در سیستم هستند. هم‌چنین ورودی قوه مجریه مانند رئیس‌جمهور و وزراء. هم‌چنین منظور از خروجی سیستم محصول هریک از اجزاء سیستم است. به‌عنوان مثال خروجی قوه مقننه قانون مصوبه مجلس است که برای اجرا به دولت می‌رود. بنابراین در هر نظام سیاسی سه بخش ورود، فرآیندها و خروجی‌ها مطرح هستند. نظامهای استبدادی و طاغوتی برای مردم هیچ نقشی در ورودی‌ها یا فرآیندها یا خروجی‌ها قائل نبوده و نظامهای سیاسی بسته هستند. دسته دوم نظامهای سیاسی هستند که برای مردم نقشی قائل هستند؛ اما تنها قائل به نقش مردم در ورودی نظام سیاسی هستند. دسته سوم نظامهای سیاسی هستند که برای مردم در هر سه بخش ورودی، فرآیندها و خروجی نظام سیاسی قائل به نقش هستند که نظامهای سیاسی مشارکتی هستند. نظام سیاسی اسلامی جزء همین دسته سوم از نظامهای سیاسی است.
تأثیر رأی مردم در نظام سیاسی اسلام
از منظر مقام معظم رهبری مردم هم در ورودی سیستم سیاسی مانند انتخابات مجلس، ریاست جمهوری و شوراها و نقش دارند و هم در فرآیندهای نظام سیاسی که مربوط به حوزه نظارت بر قدرت است و در تفکر اسلام همان بحث امر به معروف و نهی از منکر است که به‌صورت برجسته مطرح شده است. هم‌چنین در این نظام سیاسی، مردم در خروجی سیستم نیز نقش دارند و وقتی قانونی تصویب می‌شود، مردم در آن نقش دارند. دوستانی که قصد پیگیری این بحث را دارند، تفسیر سوره توبه را که در دهه پنجاه توسط مقام معظم رهبری در مشهد مقدس ارائه شده است ببینند.
به‌طور‌کلی و از منظر سیستمی می‌توانیم بگوییم نقش رأی مردم در سه بخش متصور است: اول این‌که مردم تنها در ورودی سیستم سیاسی نقش‌آفرینی کنند. این تفسیر با عنوان بیان قرآن منتشر شده است و مقام معظم رهبری ذیل آیات ۶۷ تا ۷۲ سوره توبه، بحث‌های مهمی را در این زمینه مطرح می‌کنند. از جمله بحث منافقین و مؤمنین که بنده دو آیه را قرائت می‌کنم. آیه ۶۷ سوره توبه می‌فرماید: ]الْمُنَافِقُونَ وَالْمُنَافِقَاتُ بَعْضُهُمْ مِنْ بَعْضٍ یَأْمُرُونَ بِالْمُنْکَرِ وَیَنْهَوْنَ عَنِ الْمَعْرُوفِ وَیَقْبِضُونَ أَیْدِیَهُمْ نَسُوا اللَّهَ فَنَسِیَهُمْ إِنَّ الْمُنَافِقِینَ هُمُ الْفَاسِقُونَ[؛ مردان و زنان منافق یک شبکه هستند که امر به منکر و نهی از معروف می‌کنند. دست‌‌های آنها بسته است (یعنی دست به خیر و اهل انفاق نیستند)؛ آنها خدا را فراموش کرده‌اند و خداوند نیز آنها را به فراموشی سپرده است.»
آیه ۷۱ می‌فرماید: ] وَالْمُؤْمِنُونَ وَالْمُؤْمِنَاتُ بَعْضُهُمْ أَوْلِیَاءُ بَعْضٍ[، در آیه قبلی بعضهم من بعض دارد و این‌جا اولیاء آمده است و مقام معظم رهبری نکات بسیار مهمی را در خصوص واژه اولیاء مطرح کرده‌اند و اجمال بحث این است که چون منافقان به‌دنبال فرصت‌طلبی مادی هستند و اگر منافع آنها اقتضا کند، حاضر هستند بر علیه یکدیگر اقدام کنند؛ درحالی‌که در میان مؤمنین مودت و همبستگی جدی وجود دارد و حاضر نیستند به‌دلیل منافع دنیوی بر علیه یکدیگر اقدام کنند؛ اما به هر حال در میان هر دو گروه مؤمنین و منافقین شبکه‌ای وجود دارد که شبکه مؤمنین شبکه ولایت است که در ادامه توضیح می‌دهم. مؤمنان در یک جبهه پشتیبان هم و در پیوند با هم ]یَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَیَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْکَرِ وَیُقِیمُونَ الصَّلَاهَ وَیُؤْتُونَ الزَّکَاهَ وَیُطِیعُونَ اللَّهَ وَرَسُولَهُ…[ آنها از خدا و رهبری اطاعت می‌کنند. شما می‌توانید آیات قبل و بعد این دو آیه را ببینید و تفسیر مقام معظم رهبری از این آیات را نیز ملاحظه بفرمایید. بنابراین مشارکت مردم و جایگاه مردم که متجلّی در رأی عمومی است، هم در ورودی‌ها و هم در فرایند و هم در خروجی سیستم سیاسی دیده می‌شود و مؤمنین در جامعه موجودات بی‌تفاوتی نیستند. این امر به معروف و نهی از منکر را باید به‌صورت پیوسته انجام بدهند.
ولایت از منظر مقام معظم رهبری
نکته دوم بحث نظریه ولایت است که در آثار مقام معظم رهبری به‌خوبی ارائه شده است و شما را به کتاب طرح کلی اندیشه اسلامی در قرآن کریم ارجاع می‌دهم که مجموعه سخنرانی‌های معظم‌له در سال‌‌های آغازین دهه پنجاه در ماه مبارک رمضان در مشهد مقدس ایراد شده است. فصل پایانی این کتاب در خصوص ولایت است. ایشان در بحث ولایت به آیات مختلفی استناد کرده‌اند؛ از جمله آیات پایانی سوره مبارکه انفال که درباره ولایت هستند. هم‌چنین به آیات سوره مبارکه ممتحنه استناد کرده‌اند که منتشر شده و در دسترس قرار دارد و اشاره‌ای به آن خواهم کرد.
اما نظریه ولایت مقام معظم رهبری چیست و جایگاه مردم در این نظریه چگونه است؟ ایشان می‌فرمایند: ولایت دارای سه رکن یا جزء است. بخش اول مربوط به پیوند عمیق و وثیق مؤمنان با یکدیگر است و وجه ایجابی ولایت است که به تولّی اشاره دارد. وجه دوم ولایت نیز وجه سلبی است که به تبرّی اشاره دارد؛ به این معنی که مؤمنان باید در برابر دشمن ید واحده باشند و دشمن را بشناسند. این مطلب در بیانیه گام دوم و در توصیه‌های هفت‌گانه پایانی بیانیه گام دوم بیان شده و یکی از آن توصیه‌ها، بحث سیاست خارجی، عزّت ملی و مرزبندی با دشمن است. کسی که می‌خواهد با دشمن مرزبندی کند، ابتدا باید دشمن را بشناسد تا بتواند با او مرزبندی داشته باشد. مطلب سومی که مطرح می‌شود، این است که چه کسی ضامن پیوستگی درونی جبهه اسلامی و برائت جبهه اسلامی از دشمن است؟ ایشان می‌فرمایند: آن عنصری که قلب نظریه ولایت است، رهبری است. امت اسلامی باید با رهبر در ارتباط باشند که از آن تحت عنوان ولایت یاد می‌شود. ولایت به‌معنای لغوی یعنی میان دو چیز به‌حدی اتصال و قرابت وجود داشته باشد که چیز دیگری نتواند بین آنها فاصله ایجاد کند. پس وقتی می‌گوییم مؤمنان نسبت به یکدیگر ولایت دارند، یعنی مؤمنان همسو، هم‌جبهه و همگرا هستند. وقتی می‌گوییم مؤمنان با رهبری ولایت دارند؛ یعنی بین مؤمنان و رهبر همسویی و اطاعت برقرار است. ] أَطِیعُوا اللَّهَ وَ أَطِیعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِی الْأَمْرِ مِنْکُمْ[. وقتی می‌گوییم: جامعه اسلامی با رهبری شخص رهبر با دشمن تبرّی دارد، همان وجه سلبی ولایت یا تبرّی است. ایشان در سوره مبارکه توبه به‌تفصیل این بحث را بیان کرده‌اند.
اما بحث جامع آن که به‌صورت نظریه مطرح شده است، در کتاب طرح کلی اندیشه‌های اسلامی در قرآن کریم آمده است. آیه اول سوره مبارکه ممتحنه در این‌باره مطالبی دارد و مقام معظم رهبری می‌فرمایند: ما می‌توانیم سوره ممتحنه را سوره ولایت بنامیم. ]یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا[، این‌جا مخاطب مؤمنان هستند. ]لَاتَتَّخِذُوا عَدُوِّی وَعَدُوَّکُمْ أَوْلِیَاءَ[؛ دشمن من را درحالی‌که دشمن خودتان هم هست، به‌عنوان دوست انتخاب نکنید.» مقام معظم رهبری می‌فرمایند: این‌جا ولی بالاتر از معنای دوستی دارد و منظور این است که دشمن را هم‌جبهه و به‌عنوان قدرتی که با او همسو بشوید، انتخاب نکنید.]تُلْقُونَ إِلَیْهِمْ بِالْمَوَدَّهِ وَقَدْ کَفَرُوا بِمَا جَاءَکُمْ مِنَ الْحَقِّ یُخْرِجُونَ الرَّسُولَ وَإِیَّاکُمْ أَنْ تُؤْمِنُوا بِاللَّهِ رَبِّکُمْ إِنْ کُنْتُمْ خَرَجْتُمْ جِهَادًا فِی سَبِیلِی وَابْتِغَاءَ مَرْضَاتِی[؛ اگر آماده جهاد در راه خدا و کسب رضایت من هستید، دشمن من را که دشمن خودتان هم هست، به‌عنوان هم‌جبهه انتخاب نکنید» که ]تُسِرُّونَ إِلَیْهِمْ بِالْمَوَدَّهِ[ ؛ اسرار جامعه اسلامی را به آنها فرستاده و پیام دوستی به آنها بدهید» ] وَأَنَا أَعْلَمُ بِمَا أَخْفَیْتُمْ[. خداوند در آیه چهارم همین سوره می‌فرماید: ] قَدْ کَانَتْ لَکُمْ أُسْوَهٌ حَسَنَهٌ فِی إِبْرَاهِیمَ وَالَّذِینَ مَعَهُ إِذْ قَالُوا لِقَوْمِهِمْ إِنَّا بُرَآءُ مِنْکُمْ وَمِمَّا تَعْبُدُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ[؛ حضرت ابراهیم از دشمن برائت جست و شما هم این کار را انجام بدهید.
این آیات چه ربطی به بحث رأی مردم دارد؟ بحث این است که اگر مؤمنان دارای ولایت بوده و با رهبری و یکدیگر همسو بوده و به‌صورت یک جبهه و ید واحده در برابر دشمن قرار بگیرند، یکی از مظاهر تجلی این مسأله، انتخابات و رأی مردم است؛ یعنی در جامعه اسلامی حضور مردم در پای صندوق رأی و در انتخاب مسئولان برای سمت‌های مختلف و به تعبیر مختلف در ورودی‌های سیستم سیاسی مسأله جدی می‌شود؛ همان‌طور که در حکومت رسول‌الله(ص) هم، بحث بسط ید و حضور مردم مطرح بوده است.
انتخابات از منظر مقام معظم رهبری و حضور حداکثری
حال اجازه بدهید مواردی را در باب انتخابات از منظر مقام معظم رهبری خدمت شما تقدیم کنم. نظریه ایشان حضور حداکثری مردم در انتخابات است؛ یعنی با توجه به‌همین مبانی نظری که به‌اختصار عرض کردم و بحث‌های مفصلی دارند و نیاز است استدلال‌‌های آن ذکر شود که البته منابعی را معرفی کردم. در دوگانه‌ای که چه‌کسی انتخاب شود و این‌که چه‌میزان از مردم پای صندوق‌های آراء حاضر شوند، مقام معظم رهبری به‌صراحت فروده‌اند: آن‌چه برای من مهم است، حضور حداکثری مردم است. فرموده‌اند: «قطع نظر از این‌که مردم به چه کسی رأی بدهند، برای بنده حضور مردم مهم است» و ما باید کاری کنیم که حضور مردم حداکثری باشد. البته بحث امروز ما ورودی سیستم است و در بحث فرآیندها و خروجی سیستم، به‌همان مقدار که در خصوص بحث امر به معروف و نهی از منکر و نظارت اجتماعی مطرح کردیم، اکتفا می‌کنیم.
تأثیرات حضور حداکثری
چرا حضور حداکثری مردم در انتخابات مهم است؟ تعبیراتی از مقام معظم رهبری در این خصوص وجود دارد که می‌فرمایند: «من بارها گفته‌ام که اصل حضور حداکثری مردم در انتخابات حتی از انتخاب اصلح هم مهمتر است؛ اگرچه انتخاب اصلح هم بسیار اهمیت دارد.» بنابراین حضور مردم مهم است. دلیل آن هم تأثیر این حضور در مسائل کشور است. ایشان می‌فرمایند: «اگر مردم در صحنه انتخابات به‌شکل حداکثری شرکت کنند، اولاً نشانه رشد و بلوغ سیاسی مردم است و دوم این‌که نشانه مردم‌سالاری دینی است؛ یعنی اراده ملی مردم در تأسیس نظام سیاسی‌شان ایفای نقش می‌کند.» علاوه بر این علامت استحکام نظام است؛ هم‌چنین علامت آگاهی، بصیرت و هوشیاری مردم نیز هست؛ چراکه یکی از مهم‌ترین پیامدهای حضور مردم یأس دشمن از دشمنی است. دشمن چه زمانی از صدمه زدن به نظام سیاسی اسلامی مأیوس می‌شود؟ وقتی که ببیند مردم به‌صورت جدی در پشتیبانی و دفاع از نظام حاضر هستند. این مطلب چگونه فهمیده می‌شود؟ یکی از مهم‌ترین جلوه‌های این مسأله حضور مردم در انتخابات است. بنابراین حضور مردم در انتخابات خنثی‌کننده توطئه‌های دشمنان و زمینه‌ساز حلّ مشکلات کشور و مصونیت‌بخشی کشور می‌شود و تهدیدات را از سر کشور دفع خواهد کرد. مقام معظم رهبری می‌فرمایند: «عده‌ای کمین کرده‌اند و ملت در قبال این کمین‌کرده‌های نابه‌کار کارآمدی خودش را نشان داده است و امروز هم نشان خواهد داد. این حرف اول من و مهم‌ترین حرف من در همه دوره‌های انتخابات بوده است؛ الان هم هست؛ شرکت همگانی و بانشاط مردم».
در واقع حضور حداکثری مردم نشان‌دهنده ولایت ایمانی آنها و جبهه متحد امت در برابر توطئه‌های دشمنان است. نتیجه آن هم در یأس دشمن در دشمنی و بی‌اثر کردن تهدیدات دشمن آشکار می‌شود؛ چراکه حضور حداکثری باعث افزایش اعتبار و عزّت کشور در عرصه بین‌المللی خواهد شد. هیچ دشمنی نمی‌تواند به نظامی که اکثریت مردم پای آن نظام هستند، صدمه‌ای وارد کند.
راهکار حضور حداکثری مردم در دیدگاه مقام معظم رهبری
راهکار حضور حداکثری مردم در دیدگاه مقام معظم رهبری چیست؟ رسانه‌ها و اصحاب مطبوعات و رهبران جامعه و ائمه محترم جمعه و جماعات و آگاهان جامعه وظایفی در نظام اسلامی دارند که یکی از این وظایف، این است که کاری انجام بدهند که حضور مردم در پای صندوق‌های رأی حداکثری باشد. بحث آگاهی‌بخشی و بصیرت‌افزایی مردم در فرمایشات ایشان مطرح شده و در بیشتر انتخابات ایشان روی این نکته تأکید فرموده‌اند. مسأله دومی که بر عهده نخبگان قرار دارد، امیدبخشی به مردم است که باعث انگیزه‌بخشی به مردم می‌شود. در همین جهت ایشان مطلبی دارند که پرهیز از سیاه‌نمایی شرایط کشور است. اگر در فصل انتخابات شروع به سیاه‌نمایی شرایط کشور کنیم، هرچه روی این سیاه‌نمایی بیشتر مانور داده بشود، خطر بی‌انگیزگی مردم را در پی خواهد داشت. وقتی مردم بی‌انگیزه بشوند، خدای ناکرده باعث یأس آنها شده و سطح مشارکت پایین خواهد آمد. چون این فقره مهم است، بخشی از فرمایشات مقام معظم رهبری رهبری را قرائت می‌کنم. ایشان فرموده‌اند «ما مشکلاتی داریم باید مشکلات را با نقاط مثبتی که الان در ما هست، مقایسه کنیم. دشمنان در تبلیغاتشان سعی می‌کنند سایه یأس و ناامیدی و بحران را بر روی حوادث کشور بیندازند. مشکلات کوچک را چند برابر بزرگ کنند؛ مشکلاتی که وجود ندارد، بی‌خود ملت و کشور را به آن متهم کنند و آینده را تاریک نشان دهند و ملت را ناامید کنند. هدف دشمن این است از نظر آنها این ناامیدی مقدمه‌ای برای از رونق انداختن انتخابات است. شما باید به‌عکس عمل کنید! عزیزان، جوانان، مسئولان، مبلّغان و کسانی که عرصه سخن گفتن با مردم در مقابل شماست، شما باید به‌عکس عمل کنید. به مردم امید بدهید. این امید امید واهی نیست! امید واقعی است.» بنابراین کار اولی که نخبگان و اصحاب تریبون باید انجام بدهند، بصیرت‌بخشی و آگاهی‌بخشی است و کار دوم آنها افزایش امید و انگیزه‌ها و پرهیز از سیاه‌نمایی است.
نکته دیگری که مقام معظم رهبری روی آن دست گذاشته‌اند، مربوط به رسانه‌هاست که باید تلاش کنند، از طریق اقداماتی زمینه حضور حداکثری مردم در انتخابات را فراهم کنند: اول ایجاد زمینه رقابت سالم و مناسب در میان نامزدها و در صحن عمومی کشور با پرهیز از بداخلاقی‌ها و سیاه‌نمایی‌هاست. اگر این اتفاق رخ بدهد، یک فضای شورانگیز انتخاباتی فراهم خواهد شد. نکته دوم مقابله با جنگ رسانه‌ای دشمن است. از منظر مقام معظم رهبری اصحاب رسانه باید مراقبت کنند که دشمن چه اقداماتی انجام می‌دهد تا اقدام دشمن از نظر رسانه‌ای و جنگ نرم خنثی بشود. مطلب بعدی که در بحث انتخابات مورد تأکید مقام معظم رهبری است، حق رأی مردم و شرکت در انتخابات و رعایت اخلاق انتخاباتی است که در فرمایشات ایشان متجلی شده است: اول، دعوت ایشان به پرهیز از نزاع‌های فردی و جناحی است. دوم، رعایت امانت در انتخابات و سوم شفافیت و صداقت و اطمینان‌بخشی است. نکته دیگری که مورد تأکید مقام معظم رهبری قرار گرفته است، بحث ملاحظه گرایشهای دینی مردم در انتخابات است؛ یعنی باید اهتمام ما در جهت رویکرد توحیدی و اعلامی و دینی باشد. حضور مردم در صحنه مهم است؛ اما از آن مهمتر این است که مردم این کار را به‌عنوان یک تکلیف دینی و وظیفه شرعی انجام بدهند و به این اقدام، رنگ و بوی توحیدی و الهی ببخشند که همان بحث ولایت است؛ یعنی حضور در انتخابات یک قدم مهم در جهت پیوند با ولی جامعه اسلامی و رهبری است و از سوی دیگر، یک پیوند و ارتباط و هم‌جبهه گی و همسویی با دیگر آحاد جامعه اسلامی؛ اعم از رأی‌دهندگان و نامزدهاست؛ یعنی کسی که با رویکرد الهی و توحیدی وارد انتخاب نامزدها می‌شود، به فردی رأی می‌دهد که با جبهه ولایت همسوتر باشد.
هم‌چنین ایشان هشدار می‌دهند، کسی نباید از انتخابات استفاده ابزاری کند و انتخابات و رأی نباید آلوده به اغراض مادی و انگیزه‌های غیرالهی بشود. ایشان می‌فرمایند: نامزدها لازم است برنامه‌ها و راه حل‌های عملی و روشنی برای برون‌رفت از مشکلات ارائه داده و از کلی‌گویی و رفتارهای شعاری بپرهیزند. هم‌چنین ایشان حضور سلایق و گرایشهای متنوع را به‌شرط پرهیز از جناح‌بازی‌های سیاسی را از دیگر عوامل حضور حداکثری مردم در انتخابات دانسته‌اند. ایشان می‌فرمایند: «مردم از اعماق وجودشان نظام اسلامی را می‌خواهند؛ اما از این نظام اسلامی توقعاتی دارند که باید برآورده شود. این توقعات به‌حق هم هست؛ توقع عدل، رفاه و پیشرفت در امور زندگی و برطرف شدن مشکلات و کم شدن شکاف‌های طبقاتی» این توقعات، توقعات درستی است و همین چیزهایی است که اسلام به ما و مردم یاد داده است این‌‌ها تعلیمات اسلامی است. ایشان تأکید دارند کسانی که خودشان را در معرض انتخاب مردم قرار داده‌اند، به این موارد که دغدغه‌های به‌حق مردم است، توجه داشته باشند.
بدون دیدگاه