- چکیده
کشور پهناور ایران به دلیل اهمیت سوق الجیشی و قرار داشتن در مسیر جاد? ابریشم به عنوان شاهراه حیاتی و اقتصادی، همواره مورد توجه و محل رفت وآمد کاروانهای تجاری بود.کاروانسراها به عنوان محل استقرار تجار و بازرگانان در برقراری روابط تجاری نقش بسزایی ایفا میکردند. احداث کاروانسراها در ایران از تاریخچ? بسیار طولانی برخوردار میباشد، بنابر گواهی و شواهد موجود در منابع، کشور ایران در ساخت این بنا از سایر ملل متمدن آن روز پیشقدمتر بوده است. کارآمدی و توجه به ساخت کاروانسراها نقش بسزایی در رفت وآمد کاروانهای تجاری و رشد تجارت در کشور داشته است به رغم احداث کاروانسرا در اغلب ادوار تاریخی در ایران، کاروانسراسازی در عصر صفویه به صورت چشمگیری افزایش یافت. در این دوره به دنبال بروز برخی وقایع مهم ازجمله؛ برقراری امنیت، ساخت جادههای مناسب، توجه به راهها و شهرهای زیارتی، اعطای آزادیهای مذهبی به اقلیتهای دینی و تسهیلات گمرکی، ورود تجار و کاروان های تجاری را به کشور افزایش داد. با ورود کاروانهای تجاری به ایران و افزایش مسافرتهای کاروانی در داخل کشور، به دستور شاهان صفوی کاروانسراهای متعددی جهت اقامت ساخته شد. اگرچه دوره صفویه از جنبههای گوناگون سیاسی، فرهنگی، مذهبی، علمی و… حائز اهمیت فراوان است، درعین حال به نظر یوسف کیانی در کتاب فهرست کاروانسراهای ایران «عصر طلایی ایجاد کاروانسراهای بزرگ» نیز میباشد. در دوره افشاریه، زندیه و قاجاریه احداث کاروانسراها رونق زیادی نداشت. زندیان بیشتر بر آبادی فارس متمرکز بودند، و دراین خصوص ضمن تعریض راه ها تعداد کمی کاروانسرا نیز درمیان راههای مهم احداث کردند. در دوره قاجاریه اگرچه روابط بازرگانی با کشورهای مختلف ازسر گرفته شد، ولی هیچگاه به پای روابط بازرگانی سابق نرسید، دراین دوره نیز تعدادی کاروانسرا برپا شد ولی به علت عجله در ساخت آنها و استفاده از مصالح نامرغوب به خصوص خشت امروزه اکثر این ابنیه تا حدود زیادی تخریب شده اند و یا به صورت کامل ازبین رفته اند.