- چکیده
رساله حاضر، به بررسی چگونگی تغییر نظام آموزشی در شبه قار? هند می‌پردازد که در عهد کمپانی هند شرقی و دولت هند بریتانیا صورت گرفت. در این تحقیق، با اتکاء به اطلاعات موجود در منابع تاریخی و با رویکردی توصیفی- تحلیلی، فرازوفرودهای تغییر نظام آموزشی، اهداف تشکیل نظام آموزشی انگلیسی، فعالیت و برنامه¬های آموزشی دولت کمپانی، دولت هند بریتانیا، دستگاه¬های مسیونری و هندیان تجدد گرا، از اوایل قرن نوزدهم تا نیمه قرن بیستم مورد بررسی قرار گرفته است. انگلیسیها نزدیک به دو قرن بر شبه قاره هند حکومت داشتند. تقریبا دو سوم سرزمین هند مستقیما توسط انگلیسیها و مناطق دیگر توسط نواب¬های مسلمان و راجه¬های هندو اداره می شد. در ایالت¬های مهم هند از جمله بنگال، بمبئ، مدرس، ایالت مرکزی و پنجاب، نخست کمپانی هند شرقی و سپس حکومت هند بریتانیا فرمانروایی می کردند و هر دو دولت برای تحکیم سلطه خود تغییراتی بنیادین در ساختار جامعه از جمله در نظام آموزشی هند ایجاد کردند. یکی از موضوعات مهم و مناقشه انگیز برای انگلیسیها در هند، پس از تسلط بر این سرزمین، چگونگی تغییر نظام آموزشی بود. در دوره تسلط کمپانی هند شرقی بر هند، میان مدیران کمپانی و دولتمردان و برخی از مستشرقان و دانشمندان انگلیسی منازعات و اختلافات شدیدی درباره چگونگی سامان دادن و مدیریت آموزش در هند، وجود داشت. عده‌ای از این افراد با دخالت دولت انگلیس و کمپانی در نظام آموزشی هند و ارائه آموزشهای جدید به هندیان مخالف بودند و چنین دخالتی را در تعارض با منافع انگلیس در هند می‌دانستند و عده‌ای دیگر معتقد بودند که برای تأمین بهتر و بیشتر منافع هند باید هندیان را با زبان انگلیسی آشنا کرد و دانشهای جدید غربی را به آنها آموخت. بر رغم مخالفتهای شدیدی که با دخالت دولت بریتانیا و کمپانی در نظام آموزشی هند صورت می‌گرفت، پس از فراز و فرودهای فراوان و ارائه طرحها و برنامه‌های متنوع، در نهایت دولت بریتانیا و مدیران کمپانی بر آن شدند که نظام آموزشی جدید را به همراه زبان انگلیسی وارد هند سازند و نظام آموزشی بومی و سنتی هند را از میان بردارند. نتیجه این سیاست، تأسیس مدارس، کالج¬ها و دانشگاه¬های گوناگون در سراسر شبه قاره هند بود. از این رو، هندیان به تدریج از پیشینه فرهنگی و علمی و آموزشی خویش فاصله گرفتند و در نهایت عمده آن پیشینه را به فراموشی سپردند. از سوی دیگر، دخالت انگلیسیها در نظام آموزشی هند و تغییر نظام آموزشی این سرزمین موجب شد که دروازه‌های هند بر روی بسیاری از دانشها و فنون جدید گشوده شود. انگلیسیها با تشکیل نظام آموزش به سبک غربی در هند، بیشترین سهم را در ایجاد و رشد اندیشه ناسیونالیسم هندی داشتند و این اقدام موجب تحول فکری عمیقی در شبه قاره هند گردید. آموزش غربی هندیان را با آثار متفکران بزرگ اروپایی آشنا ساخت و بدین وسیله آنها به اید¬ه¬های آزادی، برابری، دموکراسی و استقلال ملی دست یافتند. گروه¬های مختلف با اهداف گوناکون زبان انگلیسی و دانش¬های غربی را در شبه قاره هند رواج دادند. در این رساله شکل گیری نظام آموزش انگلیسی، گسترش آن، اهداف، و آثار و پیامدهای آن بررسی شده است.
