به گزارش پایگاه اطلاع رسانی پژوهشکده اسلام تمدنی به نقل از ایکنا، نشست «ارزش‌ها و حکمرانی شهری» دوشنبه ۲۲ اسفندماه از سوی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی برگزار شد.

احسان امین، رئیس سابق بیت الحکمه عراق، در این نشست سخنرانی کرد و گفت: تحقیقات برای اینکه شکل بهتری به خود بگیرند باید به جزئیات بپردازند یعنی به جامعه و مردم هم پرداخته شود. اساسا هر چیزی که بخواهد رنگ واقعیت بگیرد باید به عرصه اجتماعی آن نیز توجه شود. وقتی با یک شهر در جهان اسلام مواجه می‌شویم همیشه این سوال را داریم که آیا این خیابان یا شهر، مطابق با آموزه‌های اسلامی و اهل بیت(ع) هست یا خیر؟ چه در زمینه رعایت نظافت یا قوانین و اخلاقیات خرید و فروش و چه تعاملات مردم با همدیگر، این سؤالات برای ما وجود دارد. از این جهت معتقدم موضوع این همایش، موضوعی حیاتی و مهم است و هرچه این قوانین و اخلاقیات که به آن اشاره کردم در جامعه پیاده شود به میزان بیشتری می‌تواند به ما کمک کند.

لوازم شکل گرفتن جامعه مدنی

وی ادامه داد: برای شکل‌ دادن یک جامعه مدنی و شهری، سه رکن لازم است که رکن اول حقوق، دوم مسئولیت و تکالیف و سوم نظام قوانین است. کشورهای مختلف، گاهی از عدم تکامل بین ارکان یا گاهی عدم همگامی آن‌ها با همدیگر رنج می‌برند و مثلا به یک رکن توجه کرده و به دو رکن دیگر توجه ندارند. اگر قرار است به عدالت اجتماعی برسیم باید به این موارد به صورت توامان توجه شود. از سوی دیگر برای شکل‌گیری نظام مدنی و شرعی، نظام قوانین در مدینه یا شهر، اهمیت زیادی دارد.

احسان امین تصریح کرد: بنده بر نقش نظم در جامعه تأکید زیادی دارم چون اگر شکل بگیرد به عنوان یک راهنما برای شهروندان محسوب می‌شود و رعایت قانون مستوجب این است که ابتدا یک نظم شکل گرفته باشد و در این‌صورت، نوعی حالت تقوا و پرهیز در میان آنها شکل می‌گیرد و این نظم به آنها کمک می‌کند از بی‌قانونی پرهیز کنند. این الزامِ به نظم، الزامی شرعی است و اگر این نظم برای مردم قابل درک باشد شهروندان را از مخالفت با قانون نجات می‌‌دهد اما اگر این نظم متناسب با مقتضیات جهان امروزی نباشد کمکی به تحقق عدالت یا رعایت قانون در جامعه نمی‌کند.

رئیس سابق بیت الحکمه عراق گفت: بنده به اهمیت خدمات الکترونیک در حکومت تاکید دارم که می‌تواند ما را به تحقق نظم و عدالت اجتماعی سوق دهد چون در حکومت الکترونیک، انحصارطلبی و رفتار مستقیم کمتر شده و این امر می‌تواند به تحقق عدالت اجتماعی کمک کند. اگر بتوانیم این خدمات را در کشورهای اسلامی مورد توجه قرار دهیم گامی اساسی در راستای تحقق عدالت اجتماعی برداشته‌ایم. حتی آدمی که پرهیزگار باشد وقتی در جامعه‌ای بی‌نظم زندگی کند ممکن است مجبور به بی‌قانونی شود. نکته مهم دیگر اینکه آن چیزی که امروزه در جهان، پیام‌های پر از خطری را به همراه دارد عدم احساس مسئولیت شهروندان نسبت به جامعه و اطرافیان است. این هم مسئله‌ مهمی است که باید در نظر داشته باشیم.

راهکار اسلام برای مقابله با بی‌مسئولیتی شهروندان

وی افزود: مشکلی که جهان امروز از آن رنج می‌برد و بسیار خطرآفرین است عدم احساس مسئولیت است و همه مشکلات در جهان معاصر از درگیری، جنگ، استعمار و غارت ثروت‌ها، ناشی از این است که انسان نسبت به دیگران احساس مسئولیت نمی‌‌کند. بنابراین اصل مشکل در جهان امروز، اخلاقی است و این مشکل اخلاقی به ساختار شخصیت انسان بر می‌گردد یعنی شخصیت انسان به شکل صحیح شکل نگرفته است به گونه‌ای که در سطح ارتباطات فردی و خانواده با مشکل مواجه هستند و این مشکل ادامه پیدا می‌کند تا به سطح روابط بین المللی می‌رسد.

احسان امین در پایان صحبت‌های خود گفت: متأسفانه این اخلاق به کشورهای اسلامی هم منتقل شده است و برخی شهروندان را می‌بینیم که به خیر و مصلحت عمومی توجه ندارند و برخی از شهروندان از امتیازات شهروندی بهره‌مند هستند ولی به تکالیف شهروندی توجه ندارند. راهکار اسلام در این زمینه روشن است و باید به آن بپردازیم که از جمله احساس مسئولیت و اخلافت انسان در زمین است و این راهکار عملی برای حل مشکل است چراکه قاعده خلافت انسان در زمین، از توجه به محیط پیرامون شروع و به احساس مسئولیت نسبت به همه عالم می‌رسد.

اهمیت تولید محتوا در زمینه الهیات شهر

حجت‌الاسلام والمسلمین علی شفیعی، به عنوان دبیر علمی در ابتدای این نشست گفت: الهیات شهر به عنوان دغدغه‌ای که چند سالی است پژوهشکده اسلام تمدنی و برخی فضلا را به خود مشغول کرده ابتدا در پژوهشکده ثامن و پژوهشکده اسلام تمدنی شکل گرفت و در یک جمعی که دوستان حوزوی و دانشگاهی حضور داشتند مطرح و کم کم تبدیل به یک دغدغه سازمانی شد. اولین همایش کشوری در این زمینه را در سال گذشته در مشهد برگزار کردیم و بنا داریم در سال ۱۴۰۲ همایشی بین‌المللی در این راستا در دانشگاه فردوسی مشهد برگزار کنیم.

وی تصریح کرد: الهیات شهر، رویکردی است که در آن، بنیاد مسائل، دغدغه‌ها و چالش‌ها مورد توجه قرار می‌‌گیرد؛ به بیان دیگر گفتمانی که این الهیات می‌‌خواهد به آن بپردازد الهیات از پائین به بالاست یعنی ما شهر را به عنوان یک واقعیت و حقیقت به رسمیت می‌شناسیم و چالش‌هایی که انسان شهری به آن مبتلاست را مبنا قرار می‌دهیم و از این منظر به خلق یک الهیات می‌‌پردازیم. در الهیات شهر که دغدغه پژوهشکده اسلام تمدنی است برخلاف نگاه‌های سطحی به واقعیت‌های زیستی انسان معاصر، تلاش بر این است که این چالش‌های انسان معاصر به رسمیت شناخته شده و مبتنی بر این چالش‌ها به تولید محتوا و متن بپردازیم.

حجت‌الاسلام شفیعی یادآور شد: در الهیات شهری که دغدغه ماست اینگونه نیست که به عنوان نمونه سخن از شهرسازی افقی یا عمودی شود چراکه برخی برای پاک کردن صورت مسئله، می‌خواهند از چالش‌ها و مسائلی که شهرنشینی با آن مبتلا است خود را برهانند بلکه ما باید به صورت یک امر جدی به این چالش‌ها توجه کنیم. امیدواریم در همایش‌هایی که قرار است هر دو سال یکبار در این زمینه برگزار شود این دغدغه را عمومی کرده و به نوعی ادبیات سازی و متن سازی در این زمینه پرداخته و با همکاری اساتید داخلی و جهانی به پاسخگویی به چالش‌های مختلف انسان بپردازیم. همچنین تبدیل به منابعی برای کسانی شود که می‌خواهند در این زمینه به قانونگذاری بپردازند.