نشست تخصصی «تمثال و چهره نگاری پیامبر اکرم » در هنر تصویری شیعه ایرانی و کاربرد دینی آن برگزار شد.

نشست تخصصی تمثال و چهره نگاری پیامبر اکرم در هنر تصویری شیعه ایرانی و کاربرد دینی آن در تاریخ شنبه ۴ دی ماه ۱۳۹۵ برگزار شد.

به گزارش واحد فناوری اطلاعات پژوهشکده اسلام تمدنی،‏ نشست تخصصی تمثال و چهره نگاری پیامبر اکرم در هنر تصویری شیعه ایرانی و کاربرد دینی آن به همت گروه هنر و  تمدن اسلامی پژوهشکده اسلام تمدنی با همکاری دانشگاه فردوسی مشهد در تاریخ شنبه ۴ دی ماه ۱۳۹۵ برگزار شد.

سخنرانی این نشست را آقای دکتر پدرام خسرو نژاد استاد دانشگاه دولتی اوکلاهما بر عهده داشت.

وی با اشاره به اینکه جای مطالعات میان رشته‌ای در جامعه خالی است، عنوان کرد: در مقطع دکتری  بحث مردم‌شناسی دین را گذراندم، بحث امروز ما نیز آشنایی با چهره‌شناسی ائمه به خصوص رسول اکرم و حضرت امیرالمومنین(ع) خواهد بود. 

غنی بودن بقاع متبرکه گیلان و مازندران در خصوص تصویرگری مذهبی

خسرونژاد با بیان اینکه در سال ۱۳۷۰ با همکاری میراث فرهنگی، نقاشی بقاع متبرکه گیلان و مازندران را بررسی می‌کردند، افزود: به لحاظ نقالی مذهبی شیعه ایرانی در لاهیجان، ساری، آمل و بابل بیشترین تصویرگری را خواهیم دید. گنجینه‌هایی که روی آنها کار نشده و دارد از بین می‌رود. منطقه گیلان و مازندران از نظر تصویرگری شیعه مذهبی بسیار غنی است. 

وی ادامه داد: شاید بتوان به جرأت گفت که دنیایی از نقاشی‌های دیواری با موضوع حرم و کربلا به خصوص معراج حضرت رسول(ص) در دیوار بقعه شهر مازندران و لاهیجان دیده می‌شود.

استاد دانشگاه دولتی اکلاهما افزود: ایران سردمدار تصویرگری ائمه و حضرت رسول(ص) است. این را اروپائیان هم می‌دانند، می‌دانید که ازرقی بزرگترین مورخ کعبه است. او در کتاب خود آورده زمانی که حضرت رسول(ص) و اطرافیانش به سمت کعبه رفتند تا تمثال‌ها را بشکنند. اما حضرت رسول(ص) دست خود را روی تصویری گذاشته که متعلق به حضرت مریم و فرزندش است. 

خسرونژاد تصریح کرد: پیامبر(ص) با تصویر مخالف نبود با پرستش بت‌ها، تمثال‌ها و نیایش آنها مخالف بود. اگر این روایت ازرقی درست باشد برای درستی این روایت محققان باید در آیات و روایات جستجو کنند.

وی بیان کرد: اگر دوره ایلخانی، زند، قاجار را تا امروز باز نمایی کنید. می‌بینید که در آن زمان هم نقاشی چهره ائمه را داشته‌ایم. هرچند از زمان ایلخانی تا دوران قاجار شاید سند درستی به دستمان نرسیده بود.

استاد دانشگاه دولتی اکلاهما گفت: قطعا می‌دانید که شاه اسماعیل یکی ازحامیان تشیع بوده است. شاه عباس نیز، خود را سایه پیامبر(ص) از طرف خداوند بر روی زمین می‌دانست.

تولید کتاب «معراج‌نامه» در زمان شاه عباس

خسرونژاد عنوان کرد: شاه عباس پرده‌ای را بر روی سر خودش در مراسم مذهبی محرم می‌انداخت و از آن زمان کتاب مینیاتور معراج‌نامه و فال‌نامه تولید شد.

وی ادامه داد: در ایران بیش از اسلام بحث یادمان و بزرگداشت جنگجویان و حماسه‌گران ایرانی همانند شاهنامه فردوسی را داشته‌ایم. 

استاد دانشگاه دولتی اکلاهما عنوان کرد: بحث امروز نقالی همانند گذشته نبود بلکه در گذشته نقالی به صورت یادمانی برای جنگجویان اجرا می‌شد. 

شاه عباس تعزیه را زنده کرد

خسرونژاد ادامه داد: شاه عباس تعزیه را زنده کرد و به آن پرو بال داد. اگر امروز تعزیه داریم مدیون وی است در بحث تعزیه ۱۱۰ روایت داریم که تنها پنج روایت آن متعلق به واقعه کربلا است. 

استاد دانشگاه دولتی اکلاهما بیان کرد: ما مدیون تعزیه‌گران هستیم که سینه به سینه روایات را حفظ کرده‌اند. این هنر در دوران صفویه به رشد خوبی دست یافت. 

وی عنوان کرد: در دوران صفویه تمثالی مذهبی رواج داشته و اوج مراسم تشیع در دوران ناصرالدین شاه بوده است.

جوامع التاریخ؛ اولین اثر معنوی در خصوص پیامبر(ص)

خسرونژاد با بیان اینکه اولین اثر معنوی در زمان پیامبر(ص) در جوامع تاریخ است، گفت:  در این کتاب چهره پیامبر(ص) و فرشتگان به حالتی انسانی دور کتاب دیده می‌شود.

استاد دانشگاه دولتی اکلاهما ادامه داد: تصویر در خدمت ادبیات و در کتابت هنر است ما تا امروز به غلط چند واژه را به کار می‌بردیم که از جمله می‌توان به تمثال، شمایل، شمایل‌نگاری، تمثال‌گری نام برد.

وی با اشاره به تکیه دولت عنوان کرد: این تکیه که در دوران محرم و مراسم تعزیه اجرا می‌شد. سه طبقه حجره، حجره بود و یک حجره آن مخصوص دربار و طبقه سوم آن مخصوص شاه و زنان و همسرانش بوده‌ است.

شمایل خانه مذهبی ناصرالدین شاه تصویری از چهره پیامبر(ص)

خسرونژاد ادامه داد: ناصرالدین شاه یک شمایل خانه مذهبی داشت هر روز صبح چشمش را با تمثالی از پیامبر(ص) که سمیع‌الملک او را کشیده بود، باز می‌کرد چون معتقد بود با دیدن چهره پیامبر(ص) تمام درد و مشکلاتش حل خواهد شد.

 استاد دانشگاه دولتی اکلاهما با بیان اینکه کتاب «خاورنامه» مهمترین کتاب در تصویرسازی ادبیات است و رابطه مستقیم بین متن و تصویرگران را به نمایش می‌گذارد، اظهار کرد: دو، سه نمونه در این مجموعه تصویر دیده می‌شود از حضرت زهرا(س) که تنها دستشان دیده شده و مراسم عروسی حضرت علی و حضرت فاطمه(س) حتی صحنه‌ای از غدیر خم را می‌بینیم.

وی ادامه داد: ما باید خزانه تصویرگری دینی داشته باشیم تا بتوانیم به راحتی عکس‌هایی در زمینه تصویرگری را استخراج کنیم. 

خسرونژاد بیان کرد: در داخل کاخ گلستان پرده‌خوانی وجود داشته است. تصویر معراج حضرت رسول(ص) در دیوار اتوبان چمران تهران، جنبه تزئینی و تجملی دارد.